Περιβάλλον και Αειφόρος Τουρισμός

Σκοπός του μαθήματος
Στα πλαίσια της οικονομικής ανάπτυξης με τη σημερινή της μορφή, η επιτάχυνση των μετασχηματισμών και αλλαγών του περιβάλλοντος ο μαζικός τους χαρακτήρας και η παγκοσμιότητα των επιπτώσεών τους προβάλλουν απειλητικά. Μια τέτοια πορεία κινδυνεύει να έχει ορατό τέλος, γιατί φθείροντας το φυσικό περιβάλλον η οικονομία αυτοϋπονομεύεται. Από τα μέσα του 20ου αιώνα έγινε αισθητή η ανάγκη για την καλλιέργεια ενός άλλου τύπου ανθρώπου, με πορεία που θα ήταν περισσότερο συμβατή με τους φυσικούς ρυθμούς των οικοσυστημάτων και λιγότερο συγκρουσιακή με το φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες κοινωνίες. Επομένως ένα από τα βασικά στοιχεία του νέου πολιτισμού που αναδύεται είναι ο επανακαθορισμός της σχέσης μας με τη Φύση και της αντίληψης μας για την «πρόοδο»και την «ανάπτυξη». Η εκπαίδευση για μια ακόμη φορά γίνεται ο κύριος πυλώνας και φορέας για τέτοιες αλλαγές. Οι όροι αειφορία και αειφόρος ανάπτυξη γίνονται ο σκληρός πυρήνας αλλαγών μιας παιδαγωγικής για το περιβάλλον, αλλά και μιας στρατηγικής για εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις γενικότερα. Η εκπαίδευση με την πλέον ευρεία έννοια, αναγνωρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την επίτευξη της αειφορίας και τη δημιουργία ενός βιώσιμου κόσμου, μέσα από την καλλιέργεια καινούριας περιβαλλοντικής κουλτούρας, γνώσης, δεξιοτήτων, αξιών και συμπεριφορών.

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση θέτει την έννοια της αειφορίας στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής της διαδικασίας, καθιστώντας την φορέα αλλαγών στην εκπαίδευση και στην κοινωνία. Έχοντας ως βασικό στόχο τη σύνδεση των περιβαλλοντικών θεμάτων με την οικονομική ανάπτυξη, την καλλιέργεια της κοινωνικής υπευθυνότητας, την αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς και τη δημιουργία του ενεργού και υπεύθυνου πολίτη, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας από τους βασικούς παράγοντες για την προώθηση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Η ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού επέφερε σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και έγινε παράγοντας μη ορθολογικής διαχείρισης φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Πώς θα μπορούσε το εννοιολογικό πλαίσιο της αειφορίας να επηρεάσει τον σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης; Τι είδους πολιτικές θα έπρεπε να εφαρμοστούν ώστε η οικονομική δραστηριότητα του τουρισμού να καταστεί ένας αναπτυξιακός τομέας στην κατεύθυνση της αειφορίας;

Επομένως σκοπός του προτεινόμενου μαθήματος είναι η ενημέρωση και η εξοικείωση με το καινούριο πλαίσιο και το πεδίο των εννοιολογικών αλλαγών που φέρνει η έννοια της αειφορίας στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αλλά και στην εκπαιδευτική διαδικασία γενικότερα, η προσέγγιση της πολυπλοκότητας των σχέσεων Περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και Κοινωνίας και η καλλιέργεια κριτικής στάσης απέναντι στο παρόν αναπτυξιακό μοντέλο και τον σύγχρονο τρόπο ζωής μέσα από τη μελέτη της τουριστικής δραστηριότητας στην προοπτική μιας αειφόρου κοινωνίας.

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

• Σχέση Οικονομίας, Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος – Η κρίση του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης
• Από το Club of Rome στις Διεθνείς Διασκέψεις για την Αειφόρο Ανάπτυξη
• Το εννοιολογικό πλαίσιο της Αειφόρου Ανάπτυξης – Αρχές και χαρακτηριστικά της Αειφόρου Ανάπτυξης
• Η ιδεολογική δομή της Αειφορίας
• Κριτική της Αειφόρου Ανάπτυξης – Η έννοια της Αξιοβίωτης Ανάπτυξης και της Αποανάπτυξης
• Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία
• Σκοποί, στόχοι, αρχές και χαρακτηριστικά της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία
• Ο κριτικός χαρακτήρας της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία
• Διδακτικές τεχνικές και μεθοδολογίες στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία – Αξιολόγηση στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία
• Σκοπός και στόχοι της Δεκαετίας της Unesco για την Εκπαίδευση σχετικά με το Περιβάλλον και την Αειφορία
• Μαζικός τουρισμός και επιπτώσεις
• Σύγχρονες τάσεις τουριστικής ανάπτυξης – Εναλλακτικές μορφές τουρισμού (οικοτουρισμός, αγροτουρισμός κ.λ.π.)
• Αειφόρος τουρισμός
• Τοπικές κοινωνίες και βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη

Μέθοδοι διδασκαλίας

Διαλέξεις,  Χρήση πολυμέσων, Συστημική ανάλυση, Τεχνικές μοντελοποίησης-προσομοίωσης, Ανάλυση Case Studies, Βιωματικές δράσεις

Μαθησιακά Αποτελέσματα – Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Οι βασικότερες επιδιώξεις τις οποίες θέτει το μάθημα είναι :

• συνειδητοποίηση του πολυδιάστατου χαρακτήρα της σχέσης οικονομία-περιβάλλον-ανάπτυξη κοινωνία
• κατανόηση των πολύπλοκων ζητημάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον και την ανάπτυξη
• καλλιέργεια κριτικής στάσης απέναντι στον σύγχρονο τρόπο ζωής και θετικής στάσης για την κοινότητα 
• καλλιέργεια γνώσεων σε σχέση με ζητήματα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης – ενίσχυση του περιβαλλοντικού γραμματισμού
• ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, διερεύνησης και κριτικής σκέψης, καλλιέργειας και ανάλυσης αξιών και συμπεριφορών και διασαφήνισης προσωπικών αξιών σχετικά με το περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά ζητήματα.
• γνώση και κατανόηση του εννοιολογικού πεδίου της Αειφόρου Ανάπτυξης
• ευαισθητοποίηση – συνειδητοποίηση του πολυδιάστατου χαρακτήρα των ζητημάτων της αειφορίας και της ατομικής και συλλογικής ευθύνης
• γνώση του εννοιολογικού και μεθοδολογικού πεδίου της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης – Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία
• ανάπτυξη δεξιοτήτων σχεδιασμού και δόμησης project Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με θέμα τον αειφόρο τουρισμό συγκεκριμένης περιοχής.
• κατανόηση των επιπτώσεων του μαζικού τουρισμού
• κατανόηση της έννοιας του αειφόρου τουρισμού
• μελέτη των αρχών, των χαρακτηριστικών και των πλεονεκτημάτων του αειφόρου τουρισμού
• προσέγγιση εναλλακτικών μορφών τουρισμού και των χαρακτηριστικών τους
• προσέγγιση του τρόπου εμπλοκής της τοπικής κοινωνίας στο σχεδιασμό και την οργάνωση δραστηριοτήτων βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης
• ανάπτυξη κριτηρίων αξιολόγησης μιας τουριστικής δραστηριότητας στην προοπτική της αειφορίας
• ανάπτυξη δεξιοτήτων σχεδιασμού και δόμησης project με θέμα τον αειφόρο τουρισμό συγκεκριμένης περιοχής.

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

• Ενημέρωση-Προσέγγιση της σχέσης Οικονομία-Κοινωνία- Ανάπτυξη – Περιβάλλον: Σχέσεις κοινωνίας/περιβάλλοντος, οικολογική, κοινωνική, οικονομική, πολιτική, πολιτισμική διάσταση περιβαλλοντικών ζητημάτων, νεοφιλελεύθερο αναπτυξιακό μοντέλο, επιπτώσεις του στο φυσικό περιβάλλον και στις κοινωνίες, πλανητικό πεπερασμένο, περιβαλλοντική αδικία και δικαιοσύνη,  φτώχεια και ανισότητες ,κρίση  περιβάλλοντος και  ανάπτυξης.
• Η έννοια της Αειφόρου Ανάπτυξης – Η πολεμική γύρω από την Αειφόρο ή Βιώσιμη Ανάπτυξη: Από το Club of Rome στην Αειφόρο Ανάπτυξη, ορισμοί και διατυπώσεις, Διεθνείς Διασκέψεις για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη δεκαετία του ’90, 2000, 2010, εννοιολογικό πλαίσιο, Αρχές, Χαρακτηριστικά της Αειφόρου ή Βιώσιμης Ανάπτυξης, ιδεολογική δομή της αειφορίας-τεχνοκεντρική και οικοκεντρική προσέγγιση (ασθενής και ισχυρή αειφορία – κριτήρια και αναλύσεις), θεωρία της γαίας, κριτική και αμφισβητήσεις της  αειφόρου ανάπτυξης –  Αξιοβίωτη Ανάπτυξη και  Αποανάπτυξη.
• Περιβαλλοντική Εκπαίδευση-Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία: Ιστορική εξέλιξη, Σκοποί και Στόχοι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία, επιστημολογικά παραδείγματα στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση – Κοινωνικά Κριτική Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Σκοποί και στόχοι, Αρχές και χαρακτηριστικά της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία, Όψεις, κριτικός χαρακτήρας της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία
• Η Δεκαετία της UNESCO για την Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία (2005-2014): Σκοπός και στόχοι  Δεκαετίας της Unesco για την Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία, θεματικές της (Νερό, Δάσος, Ενέργεια-Ανανεώσιμες πηγές, Καταναλωτισμός και Περιβάλλον, Γεωργία-Διατροφή-Ποιότητα Ζωής, Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Ανθρωπογενές Περιβάλλον και Αειφόρος Διαχείριση, Ενεργοί Πολίτες).
• Διδακτική προσέγγιση της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία – Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και οι Αξίες- Διδακτικές Τεχνικές Αποσαφήνισης Αξιών στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία: Διδακτικές τεχνικές και μεθοδολογίες στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία, Εννοιολογικοί και Διδακτικοί προσανατολισμοί, διαδοχικά στάδια δόμησης ενός προγράμματος Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία,  συνέπειες της Ατομικιστικής προσέγγισης, Οι Αξίες μιας Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία, Βιοκεντρική και Ανθρωποκεντρική Περιβαλλοντική Ηθική. Ασκήσεις και εφαρμογές διδακτικών τεχνικών όπως : παιχνίδια ρόλων, ηθικό δίλημμα, καταιγισμός ιδεών, Χάρτες εννοιών.
• Αξιολόγηση στο πλαίσιο της Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία: Αντικείμενο, Στόχοι, κριτήρια αξιολόγησης (το θετικιστικό, το ερμηνευτικό και το κοινωνικά κριτικό παράδειγμα στην αξιολόγηση), Εργαλεία αξιολόγησης. Τεχνικές αξιολόγησης.
• Εξελίξεις και τάσεις στον σύγχρονο τουρισμό: Η έννοια του αειφόρου τουρισμού, ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, θεματικός τουρισμός, προϋποθέσεις ανάπτυξης, παραδείγματα καλής και κακής πρακτικής, αειφόρος τουρισμός γέφυρα μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης, προστασίας και διατήρησης του περιβάλλοντος. «Διακήρυξη της Μανίλα», «Ατζέντα 21».
• Εφαρμογή των Αρχών του Οικοτουρισμού στον Αστικό Χώρο: τρόπος με τον οποίο ο αστικός πράσινος τουρισμός μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των θεμάτων τουρισμού στις πόλεις,  πώς οι  βιώσιμες επιλογές τουρισμού μπορούν να αξιοποιήσουν τα υπάρχοντα χαρακτηριστικά μιας πόλης.
• Εργαλεία, πρακτικές και μέσα για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη: ανάλυση εργαλείων, πρακτικών και μέσων για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη (Μελέτες ,Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, Περιβαλλοντικός Έλεγχος. Συστήματα Πιστοποίησης, Οικολογικό Σήμα. Τουριστική Φέρουσα Ικανότητα. Δείκτες. Οικονομικά εργαλεία. Προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης).
• Μελέτη τρόπων εμπλοκής της τοπικής κοινωνίας σε δραστηριότητες βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης: Ο αειφόρος τουρισμός ως εργαλείο περιβαλλοντικής προστασίας και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινωνιών, οφέλη (οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά, πολιτιστικά κ.ά), Μελέτη ανάπτυξης αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών για λήψη αποφάσεων στην τοπική κοινωνία,  Μελέτη τρόπων δράσης της τοπικής κοινωνίας για ανάπτυξη δραστηριοτήτων βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης (καθορισμός στόχων, τρόποι προβολής και επικοινωνίας αιτημάτων και σχεδίων δράσης).
• Πρακτική Άσκηση: Σχεδιασμός και δόμηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με θέμα τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη συγκεκριμένης περιοχής: Εφαρμογή από τους φοιτητές της θεωρίας της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (στόχοι, αρχές, διδακτικοί προσανατολισμοί, δραστηριότητες) και της θεωρίας του project για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τις διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης (Α/θμια και Β/θμιαΕκπ/ση) με θέμα τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής.

Σκοπός και ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση της έννοιας του πράσινου τουρισμού, των στόχων του και των μεσών και μεθόδων επίτευξης πρασίνων τουριστικών δράσεων και των ωφελειών του στην σύγχρονη κοινωνία. Μελετάται η συμβολή της Ευρωπαϊκής αναπτυξιακής και περιβαλλοντικής Πολιτικής για τον πράσινο τουρισμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στον τουρισμό για την ανάπτυξή της. Ο πράσινος τουρισμός εμπεριέχει τον κοινωνικό παράγοντα και την πράσινη συμπεριφορά του ενεργού και αφυπνισμένου πολίτη και κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια. Ο πράσινος τουρισμός κατέχει κομβικό ρόλο στο πλαίσιο της Ατζέντας 2030 για την αειφορική ανάπτυξη. Μετέχει άμεσα σε τρεις από τους συνολικά δεκαεπτά στόχους αειφορικής ανάπτυξης, με ανάπτυξη και απασχόληση μέσω δράσεων πράσινου τουρισμού.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Αξιοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας: εμπλουτισμένη εισήγηση με προβολή βίντεο, βιωματικές δράσεις και εργαστήρια, παρουσίαση καλών πρακτικών και μελετών περίπτωσης.

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

• Εισαγωγή στον πράσινο τουρισμό, θεωρητική προσέγγιση, ορισμοί, στόχοι και ωφέλειες, διαφορές με βιώσιμο τουρισμό και οικο-τουρισμό.
• Πράσινη συμπεριφορά του ενεργού πολίτη, πράσινες πολιτικές στη σύγχρονη κοινωνία και πράσινος τουρισμός, οφέλη για τον τουρίστα, οφέλη για την επιχείρηση, οφέλη για την κοινωνία.
• Πράσινες τουριστικές δράσεις και δομές. Κίνητρα για πράσινο τουρισμό.
• Στάδια μετάβασης και αναλυτικές οδηγίες για τη μετάβαση μιας τουριστικής δομής σε πράσινη δομή.
• Έξυπνες τεχνολογίες, ΤΠΕ και πράσινος τουρισμός.
• Καλές πρακτικές πράσινου τουρισμού.
• Πρωτοβουλίες και δράσεις στην ΕΕ για πράσινο τουρισμό.
• Agenda 2030 και πράσινος τουρισμός. Το θεματολόγιο για την αλλαγή (Agenda for Change), η βάση της Ευρωπαϊκής Αναπτυξιακής Πολιτικής. Ιστορική Αναδρομή, Αρχές και Προτεραιότητες.
• Η Νέα Ευρωπαϊκή Κοινή Αντίληψη για την πολιτική ανάπτυξης “Ο Κόσμος μας, η Αξιοπρέπεια μας, το Μέλλον μας”.
• Λιγότερο Ευνοημένες Περιοχές και πράσινος τουρισμός.
• Πιστοποίηση στο πλαίσιο της Αναπτυξιακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περιβαλλοντικά Πρότυπα (EMAS, ISO 14001). Οικολογικά Σήματα ποιότητας (eco-labels) και Πράσινη Σήμανση (Green Label). Η έννοια του “πράσινου κλειδιού” ως πρότυπο ποιότητας για τις τουριστικές επιχειρήσεις στην Ε.Ε.

Σκοπός του μαθήματος
Γενικά περί προστατευόμενων περιοχών. Διεθνή και ευρωπαϊκά συστήματα κατάταξης. Κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών Εθνικής Νομοθεσίας. Προστατευόμενες περιοχές σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Σχεδιασμός διαχείρισης προστατευμένων περιοχών. Προστατευόμενες περιοχές: νέες συνθήκες συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης, οικονομικά, οικολογικά, κοινωνικά οφέλη και ευκαιρίες τουρισμού. Η συμβολή τους στην άμβλυνση της εποχικότητας της τουριστικής ζήτησης. Σχέση προστατευόμενων περιοχών και μορφών αειφόρου τουρισμού. Μορφές αειφόρου τουρισμού με κίνητρο τη φύση. Κύριες αντικρουόμενες απόψεις για την τουριστική ανάπτυξη των προστατευόμενων περιοχών. Τουριστική ανάπτυξη και επιπτώσεις στο περιβάλλον (ορεινών, παραθαλάσσιων, αστικών περιοχών). Πιέσεις-απειλές από ανθρώπινες δραστηριότητες στους φυσικούς πόρους : Εδαφικοί Πόροι – Υδάτινοι Πόροι – Βιοποικιλότητα – Τοπίο – Αέρια ρύπανση- Ηχορύπανση – Αλλαγή χρήσεων γης. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Η έννοια της αειφόρου (βιώσιμης) τουριστικής ανάπτυξης- Η περιβαλλοντική όψη της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης (ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, σεβασμός της βιοποικιλότητας, ελαχιστοποίηση των δυσμενών οικολογικών επιπτώσεων και μεγιστοποίηση των ωφελειών για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες). Προσεγγίσεις Φέρουσας Ικανότητας (Φ.Ι.) και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Φυσική Φ.Ι. – αντοχή φυσικών πόρων. Ανάλυση περιπτώσεων προστατευόμενων περιοχών από την Ελλάδα και το εξωτερικό- καλές πρακτικές. Μελλοντικές τάσεις.

Μέθοδοι διδασκαλίας  – Αξιολόγηση

O τρόπος παράδοσης γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο. Αξιοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας με χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών (παρουσιάσεις σε power point, ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού στο e-class, προβολή video για ανάπτυξη διαλόγου και συζήτησης), αλλά και με εργαστηριακές ασκήσεις, με βιωματικές δράσεις όπως εκπαιδευτικές επισκέψεις για μελέτη καλών πρακτικών και εκπόνηση project και συγγραφή εργασιών.

Η αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται με γραπτή τελική εξέταση που περιλαμβάνει ερωτήσεις κρίσεως και γνώσεων. Επίσης η εκπόνηση ατομικής  ή ομαδικής εργασίας μπορεί να συνεισφέρει  1 μονάδα στον τελικό βαθμό.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές θα είναι σε θέση:

• να διακρίνουν την ιδιαίτερη  αξία και δυναμική των φυσικών πόρων μιας περιοχής, βασικό κριτήριο για την ανάπτυξη και βιωσιμότητα των μορφών αειφόρου τουρισμού.
• να αφομοιώνουν τη διάκριση των κατηγοριών των προστατευόμενων περιοχών και να εκτιμήσουν τις αξίες των  φυσικών πόρων μιας περιοχής από τουριστική άποψη.
• να σχεδιάζουν εργαλεία για το σχεδιασμό, τη διαχείριση, την επικοινωνία και τη διάδοση των προστατευόμενων περιοχών μέσω προτάσεων για διαφορετικά πολιτιστικά και φυσικά τουριστικά προϊόντα/υπηρεσίες.
• μέσω της βιωματικής  γνώσης,  να συμβουλεύουν αλλά και να λειτουργούν τουριστικές επιχειρήσεις με περιβαλλοντική και κοινωνική στόχευση σε προστατευόμενες περιοχές.
• να αντιληφθούν τη λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων αλλά και τις απειλές αυτών.
• να γνωρίζουν τη βασική νομοθεσία σε σχέση με τις προστατευόμενες περιοχές και τις επιτρεπόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες.
• να αξιολογούν την αντοχή των φυσικών πόρων και να υπολογίζουν τη φυσική φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής.
• να παρουσιάζουν στους λήπτες αποφάσεων, τεκμηριωμένη  πρόταση, για το αν ένα νέο προϊόν/υπηρεσία στις προστατευόμενες περιοχές θα συμβάλλει στον βιώσιμο αειφόρο τουρισμό.

Αναλυτικό πρόγραμμα  μαθήματος

• Εισαγωγή- Λόγοι δημιουργίας και Κριτήρια Ταξινόμησης Προστατευόμενων Περιοχών
• Kατηγορίες και Συστήματα Ταξινόμησης Προστατευόμενων Περιοχών
• Προστατευόμενες περιοχές σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.
• Σχεδιασμός Διαχείρισης- Ζωνοποίηση Προστατευμένων Περιοχών.
• Η περιβαλλοντική όψη της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης (ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, σεβασμός της βιοποικιλότητας, ελαχιστοποίηση των οικολογικών επιπτώσεων, ωφέλη για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες).
• Σχέση προστατευόμενων περιοχών και μορφών αειφόρου τουρισμού
• Προστατευόμενες περιοχές: οικονομικά, οικολογικά,  κοινωνικά οφέλη σε τοπικό και Εθνικό επίπεδο και ευκαιρίες τουρισμού Η συμβολή τους στην άμβλυνση της εποχικότητας του Τουρισμού.
• Τουριστική ανάπτυξη και επιπτώσεις στο  περιβάλλον (ορεινών, παραθαλάσσιων, αστικών περιοχών). Πιέσεις-απειλές από ανθρώπινες δραστηριότητες. Φυσική Φέρουσα Ικανότητα – αντοχή φυσικών πόρων.
• Ανάλυση της υπάρχουσας τουριστικής ικανότητας στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού    Παρνασσού.
• Παραδείγματα καλών πρακτικών που απαντάται Αειφόρος Τουριστική Ανάπτυξη σε Προστατευόμενες Περιοχές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Σκοπός του μαθήματος
Η έννοια και ο σκοπός των περιβαλλοντικών διαδρομών, ιστορική εξέλιξη. Η σημασία τους στην ανάδειξη του φυσικού, πολιτιστικού, ιστορικού περιβάλλοντος, του τοπίου, και η συνεισφορά τους στον τουρισμό. Κατηγορίες περιβαλλοντικών διαδρομών ανάλογα με το σκοπό χρήσης τους, τη λειτουργία και το σχεδιασμό τους, ορεινές ποδηλατικές διαδρομές. Βασικές αρχές για το σχεδιασμό και κριτήρια για την επιλογή διαδρομής. Κριτήρια για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση θέσεων θέας, τοπίων–τοπιακών χαρακτηριστικών και σημαντικών περιβαλλοντικών στοιχείων κατά μήκος των διαδρομών. Ανάλυση του τοπίου, στοιχεία αξιοποίησης και ανάδειξης κατά μήκος των διαδρομών (θέσεις θέας, εφήμερα τοπία κλπ.). Κατάταξη του τοπίου σε κλάσεις ποικιλίας τοπίου. Συμβολή των περιβαλλοντικών διαδρομών στον αειφόρο τουρισμό και στην άμβλυνση της εποχικότητάς του, στην ανάδειξη σημαντικών περιβαλλοντικών στοιχείων και στην προστασία του φυσικού αποθέματος. Προβολή – δημοσιότητα των διαδρομών. Ανάλυση περιπτώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Μέθοδοι διδασκαλίας  – Αξιολόγηση

O τρόπος παράδοσης γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο. Αξιοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας με χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών (παρουσιάσεις σε power point, ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού στο e-class, προβολή video για ανάπτυξη διαλόγου και συζήτησης), αλλά και με εργαστηριακές ασκήσεις, με βιωματικές δράσεις όπως εκπαιδευτικές επισκέψεις για μελέτη καλών πρακτικών και εκπόνηση project και συγγραφή εργασιών.

Η αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται με γραπτή τελική εξέταση που περιλαμβάνει ερωτήσεις κρίσεως και γνώσεων. Επίσης η εκπόνηση ατομικής  ή ομαδικής εργασίας συμβάλλουν στη διαμόρφωση του τελικού βαθμού.

Μαθησιακά αποτελέσματα- μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/τριες αφού ολοκληρώσουν τις σπουδές τους

• θα έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για να εκτιμήσουν τις αξίες του φυσικού περιβάλλοντος, των περιβαλλοντικών διαδρομών, του τοπίου αλλά και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών  μορφών αυτού, από τουριστική άποψη, καθώς και τη διαχείριση των καταστάσεων που περικλείουν κίνδυνο.
• θα είναι σε θέση να ανιχνεύσουν τις ευκαιρίες που δημιουργούνται για αειφόρο τουρισμό μέσω των περιβαλλοντικών διαδρομών.
• Θα είναι σε θέση να κατανοήσουν τη συμπεριφορά των ατόμων που επιλέγουν τις μορφές εκείνες τουρισμού που ως βασικό τους χαρακτηριστικό έχουν τον κίνδυνο, να διαχειριστούν τους κινδύνους που ενυπάρχουν και να σχεδιάσουν κατάλληλα προγράμματα για τους ειδικών ενδιαφερόντων πληθυσμούς.
• Με βάση τις γνώσεις που θα αποκτήσουν θα μπορούν να σχεδιάσουν την επικοινωνία, τη διάδοση και την προβολή των μοναδικών φυσικών πόρων και τοπίων των περιοχών αλλά και των σχετικών τουριστικών  προϊόντων/υπηρεσιών.
•   θα αποκτήσουν βιωματική  γνώση  για να συμβουλέψουν αλλά και να λειτουργήσουν τουριστικές επιχειρήσεις με περιβαλλοντική και κοινωνική στόχευση.

Αναλυτικό πρόγραμμα  μαθήματος

• Περιβαλλοντικές διαδρομές, ιστορική εξέλιξη. Η σημασία τους  στην ανάδειξη του φυσικού, πολιτιστικού, ιστορικού περιβάλλοντος, του τοπίου, και η συνεισφορά τους στον τουρισμό.
• Κατηγορίες περιβαλλοντικών διαδρομών – Μονοπατιών της Φύσης. Ορεινές ποδηλατικές διαδρομές. Σχεδιασμός-  Κριτήρια για την επιλογή διαδρομής-περιοχές που θα συνδεθούν
• Απαραίτητα μικρο-έργα  και επεμβάσεις για την   προσβασιμότητα, τη διατήρηση και την ελκυστικότητα των διαδρομών και την ανάδειξη του φυσικού, ιστορικού και πολιτιστικού τοπίου.
• Ανάλυση περιπτώσεων (καλών πρακτικών) περιβαλλοντικών διαδρομών Ι
• Ανάλυση περιπτώσεων (καλών πρακτικών) περιβαλλοντικών διαδρομών ΙΙ
• Τουρισμός περιπέτειας: Εισαγωγή, ορισμοί, μορφές, ιστορική εξέλιξη και ερευνητικές προσεγγίσεις.
• Χαρακτηριστικά, ενδιαφέροντα, κίνητρα, κλπ του τουρίστα περιπέτειας.
• Η διαχείριση του κινδύνου στην «άγρια ζωή» (wild life) και σε τεχνητά επικίνδυνα περιβάλλοντα
• Εκπαίδευση στελεχών για τον τουρισμό περιπέτειας.
• Ατομικές περιπτώσεις. Το μέλλον του τουρισμού περιπέτειας
• Κριτήρια για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση 
• θέσεων θέας, τοπίων, τοπιακών χαρακτηριστικών των
• διαδρομών
• Κριτήρια για τον προσδιορισμό και την ανάδειξη σημαντικών περιβαλλοντικών στοιχείων κατά μήκος των διαδρομών
• Ομαδική εργασία με θέμα το σχεδιασμό  πρότυπων περιβαλλοντικών διαδρομών που συμβάλλουν στον τουρισμό.
• Αστικές πράσινες διαδρομές

Σκοπός του μαθήματος – Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση των περιεχομένων του μάρκετινγκ εξειδικευμένου για επιμέρους τουριστικούς προορισμούς σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον, η γνώση των οποίων συνδυαζόμενες με αυτές των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών, προκλήσεων και περιορισμών των προορισμών αυτών, να προσδώσουν στους μεταπτυχιακούς φοιτητές μια ολοκληρωμένη αντίληψη στο πως διεξάγεται μια έρευνα αγοράς, ώστε να σχεδιαστούν τα κατάλληλα προϊόντα και υπηρεσίες που επιθυμεί η αγορά – στόχος και να καθοριστούν οι κατάλληλες στρατηγικές ώστε να διατεθούν αυτά αποτελεσματικά στην αγορά, ικανοποιώντας τις ανάγκες τόσο των ίδιων των προορισμών όσο και των καταναλωτών.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Η διδασκαλία του μαθήματος γίνεται μέσα από ειδικευμένες παρουσιάσεις των διδασκόντων και τη χρήση βοηθητικού εκπαιδευτικού υλικού (βιβλιογραφία, μελέτες, μελέτες περίπτωσης, στατιστικά στοιχεία κ.λ.π.). Επιπλέον χρησιμοποιείται βιωματική διδασκαλία μέσα από την ανάπτυξη επιμέρους σχεδίων μάρκετινγκ για projects που επιλέγονται σε συνεργασία με τους φοιτητές αλλά και τη συμμετοχή σε εκπαιδευτικές επισκέψεις. Η εξέταση του μαθήματος προλαμβάνει την παράδοση ατομικών εργασιών αλλά και γραπτές εξετάσεις στην προβλεπόμενη περίοδο.

Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής / τρια θα είναι σε θέση να:

• Εφαρμόζει τις σύγχρονες αρχές του μάρκετινγκ για την αποτελεσματική λειτουργία μιας επιχείρησης στο πλαίσιο τουριστικών προορισμών σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον.
• Διεξάγει μια έρευνα αγοράς, ώστε να προσδιορίζει τις ανάγκες και επιθυμίες των καταναλωτών, τις ευκαιρίες και περιορισμούς που θέτει το φυσικό περιβάλλον και να σχεδιάσει τα κατάλληλα προϊόντα και υπηρεσίες για την ικανοποίηση των αναγκών της αγοράς.
• Παρουσιάζει στους λήπτες αποφάσεων, τεκμηριωμένη την πρότασή του, για το αν ένα νέο προϊόν/υπηρεσία ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καταναλωτών.
• Τμηματοποιεί μια αγορά και να προσδιορίζει την αγορά – στόχο για τουριστικούς προορισμούς και φυσικές περιοχές
• Προσδιορίζει τα καταλληλότερα κανάλια διανομής των προϊόντων/υπηρεσιών, ώστε αυτά να διατεθούν όπου και όποτε τα ζητά ο πελάτης.
• Επιλέγει το κατάλληλο διαφημιστικό πρόγραμμα, τις δημόσιες σχέσεις και τις τεχνικές προώθησης πωλήσεων, ώστε αυτά να λειτουργούν αποτελεσματικά
• Δημιουργεί μια επώνυμη επιχείρηση ή πως ορισμένα προϊόντα/υπηρεσίες/περιοχές αποκτούν brandname.
• Προσδιορίζει την προτεινόμενη τιμή πώλησης του προϊόντος/υπηρεσίας (τιμολόγηση).
• Σχεδιάζει και να εφαρμόζει αποτελεσματικές στρατηγικές μάρκετινγκ.
• Εφαρμόζει αποτελεσματικές τεχνικές πωλήσεων.
• Γνωρίζει τη σημασία της επικοινωνίας τόσο στην καλή λειτουργία μιας επιχείρησης, όσο και στην προσωπική του ζωή.

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

• Εισαγωγή στο μάρκετινγκ: Ο ρόλος του μάρκετινγκ στις επιχειρήσεις. Τι είναι το σύγχρονο μάρκετινγκ. Στρατηγικές μάρκετινγκ. Χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες του φυσικού περιβάλλοντος σε σχέση με τον τουρισμό
• Έρευνα αγοράς: Αναγκαιότητα,  Διαδικασίες έρευνας, Εργαλεία (δειγματοληψία, συλλογή στοιχείων, σύνταξη ερωτηματολογίου), Περιορισμοί και προκλήσεις στο φυσικό περιβάλλον για τον τουρισμό, Στατιστικό πρόγραμμα SPSS – εκμάθηση βασικών στοιχείων καταχώρησης στοιχείων, Επεξεργασία ερωτηματολογίων, Ερμηνεία αποτελεσμάτων, Άντληση δευτερογενών δεδομένων για το περιβάλλον και τον τουρισμό
• Μεθοδολογία Μάρκετινγκ τουριστικών προορισμών και φυσικό περιβάλλον: Προκαταρκτική έρευνα (Ανάλυση αγοράς, τεχνική και οικονομική αξιολόγηση), Λεπτομερής έρευνα (μελέτη αναγκών του χρήστη – καταναλωτή, ανάλυση ανταγωνιστικότητας και αγοράς, οικονομική ανάλυση, σχέδιο δράσης), Ανάπτυξη νέου προϊόντος/υπηρεσίας (δομικές, σχεδιασμός μάρκετινγκ και παραγωγής), Κατάλληλοι έλεγχοι – δοκιμαστική εφαρμογή – Υλοποίηση, Προώθησή στην αγορά
• Ανάπτυξη νέων τουριστικών προϊόντων στο φυσικό περιβάλλον:  Η ανάγκη της συχνής εισαγωγής νέων προϊόντων και υπηρεσιών, Ο ρόλος της καινοτομίας στην ανάπτυξη νέων προϊόντων/υπηρεσιών (Innovation Diffusion Law), Ο κύκλος ζωής προϊόντων/ υπηρεσιών τουρισμού στο φυσικό περιβάλλον, Πηγές ιδεών νέων τουριστικών προϊόντων και φυσικό περιβάλλον, Διαδικασίες για την ανάπτυξη ενός νέου προϊόντος
• Ερωτήματα – προβλήματα για τον προγραμματισμό της εξέλιξης ενός τουριστικού προϊόντος, Αιτίες αποτυχίας των νέων προϊόντων, Διαδικασίες κατοχύρωσης πνευματικής ιδιοκτησίας
• Ανάλυση αγοράς – τμηματοποίηση: Κριτήρια επιλογής αγορών, Στόχοι τμηματοποίησης, Ανάλυση της τμηματοποίησης, SWOT Analysis, PEST analysis
• Ανάλυση του ανταγωνισμού – Porter model, Συμπεριφορά καταναλωτών
• Η ταυτότητα των Τουριστικών Προορισμών: Έννοια Τουριστικών Προορισμών, Χαρακτηριστικά Τουριστικών Προορισμών, Τύποι Τουριστικού Προορισμού
• Συμμέτοχοι Τουριστικών Προορισμών – Η σημασία των DMOs (Destination Marketing Organizations), Ανταγωνιστική Στρατηγική Τουριστικών Προορισμών – Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, Η γεωπληροφορική στον τομέα του τουρισμού
• Ολοκληρωμένη Στρατηγική Επικοινωνία: Δημόσιες σχέσεις, Τεχνολογία και διαφήμιση, Internet marketing – WOM marketing, Κριτήρια επιλογής μέσων διαφήμισης
• Λήψη απόφασης επιλογής διαφημιστικών μέσων με τον καλύτερο συνδυασμό, Στόχοι και σύγχρονες τεχνικές προώθησης, Προετοιμασία σχεδίου προώθησης.
• Τιμολόγηση: Παράγοντες που επιδρούν, Τιμολογιακές τακτικές, Επιλογή μεθόδου τιμολόγησης
• Branding περιοχών και τουριστικών προορισμών: Η φήμη μιας περιοχής, Οι διεργασίες για την οικοδόμηση του branding μιας περιοχής και ενός τουριστικού προορισμού, Τα κοινά χαρακτηριστικά που έχουν τα ισχυρότερα brands τουρισμού του κόσμου, Επιλογή διακριτικών στοιχείων του brand name, Αρχές χτισίματος επιτυχημένου Brand name περιοχών και τουριστικών προορισμών
• Σύνταξη σχεδίου μάρκετινγκ τουριστικών προορισμών στο φυσικό περιβάλλον: Στρατηγικός σχεδιασμός, Όραμα και αποστολή, Καθορισμός στόχων, Διαδικασία του συμμετοχικού σχεδιασμού στον τουρισμό και την σύνταξη πλάνου διαχείρισης κρίσεων.
• Σύνταξη σχεδίου μάρκετινγκ νέων προϊόντων και υπηρεσιών: Διαμόρφωση στρατηγικής, Στρατηγικές μάρκετινγκ για τουριστικές περιοχές και το φυσικό περιβάλλον, Marketing Mix για τουριστικούς προορισμούς και το φυσικό περιβάλλον, Προετοιμασία ενός σχεδίου μάρκετινγκ (marketing plan)

Σκοπός του μαθήματος – Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος
Η ανάπτυξη του Αγροτικού Τουρισμού αντανακλά τη γενικότερη ανάπτυξη των ειδικών μορφών τουρισμού όσο και τη μετατόπιση της δημοφιλίας από τους «παραδοσιακούς» παραθαλλάσιους προορισμούς σε προορισμούς που προσφέρουν ένα ευρύτερο φάσμα εμπειριών και αποκρίνονται σε νέες κοινωνικές τάσεις για ενεργή εμπλοκή με το φυσικό-αγροτικό τοπίο, τον πολιτισμό, τις παραδόσεις αλλά και σε νέες στρατηγικές τοπικής-αειφορικής ανάπτυξης. Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση της φιλοσοφίας του Αγροτικού Τουρισμού, μιας μορφής τουρισμού η οποία αναπτύσσεται στην ύπαιθρο και αξιοποιεί πόρους του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και αφορά σε μεγάλο βαθμό την «αίσθηση του τόπου», τα αισθήματα δηλαδή που εγγράφονται σε έναν γεωγραφικό χώρο, σε έναν φυσικό προορισμό, και τον μετατρέπουν σε προορισμό συνδεδεμένο με νοήματα, συμβολικές αξίες και ταυτότητες.

Το περιεχόμενο του μαθήματος διαρθώνεται σε 13ις εβδομάδες και περιλαμβάνει θεωρητικό υπόβαθρο και εμπειρικά παραδείγματα. Ενδεικτικά το περιεχόμενο του μαθήματος αφορά στην ανάδυση του αγροτικού τουρισμού στο πλαίσιο της μετάβασης σε μια αειφορική τοπική ανάπτυξη. Πραγματεύεται τη μετάβαση του αγροτικού χώρου από χώρο παραγωγής σε χώρο κατανάλωσης εμπειριών αξιοποιώντας σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις όπως η κοινωνική κατασκευή και η «καταναλώση» του αγροτικού χώρου, το αγροτικό ιδεώδες και το «βλέμμα» του τουρίστα. Συνεχίζει με εννοιολογικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται πολλές φορές εναλλακτικά: Αγροτικός Τουρισμός (Rural Tourism), Αγροτουρισμός (Agrotourism), Αγριτουρισμός (Agritourism), Τουρισμός στο Αγρόκτημα (Farm Tourism) και Πολυλειτουργικά-Αγροκτήματα διακοπών (Vacation Farms). Παρουσιάζει την ιστορική εξέλιξη του αγροτικού τουρισμού στην Ελλάδα και στον κόσμο. Θέτει σύγχρονα εργαλεία marketing και management στην διαχείριση της αγροτουριστικής επιχείρησης και του αγροτουριστικού προορισμού (ψυχογραφία, τυπολογίες τουριστών κ.α) και διερευνά τις έμφυλες διαστάσεις, τη δικτύωση, την καινοτομία και τη σύνδεση με άλλες ειδικές μορφές τουρισμού στην ύπαιθρο.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Θα χρησιμοποιηθούν διάφορες τεχνικές: διαλέξεις, σεμινάρια, βιωματικά εργαστήρια, world café, case studies, εργασίες, παρουσιάσεις από προσκελημμένους ομιλητές και ομιλήτριες. Οι τύποι του εκπαιδευτικού υλικού θα είναι: διαφάνειες, σημειώσεις, βιντεοδιαλέξεις, διαδραστικές ασκήσεις, posters etc. 

Μαθησιακά Αποτελέσματα – Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Το μάθημα είναι ιδανικό για φοιτητές και φοιτήτριες που θέλουν να αναπτύξουν ή να διαχειριστούν υφιστάμενη αγροτουριστική επιχείρηση αλλά και για όσους και όσες στοχεύουν να ασκήσουν ρόλο συμβούλου σε θέματα αγροτουριστικής και τοπικής-αειφορικής ανάπτυξης. Με το πέρας του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να κατανοούν γενικές έννοιες και θεωρίες και να αναπτύξουν ικανότητες που μπορούν να εφαρμοστούν τόσο στον ακαδημαικό όσο και στον επαγγελματικό χώρο.  Ειδικότερα θα είναι σε θέση:

• Να κατανοήσουν τις σύγχρονες συζητήσεις (discourses) γύρω από τον τουρισμό στην ύπαιθρο και να αξιολογήσουν το ρόλο του αγροτουρισμού ως επιταχυντή της τοπικής και αειφορικής ανάπτυξης.
• Να εξετάσουν με κριτική σκέψη τον τρόπο που λειτουργεί ή θα έπρεπε να λειτουργεί μια αγροτουριστική επιχείρηση & ένας αγροτουριστικός προορισμός.
• Να κατανοήσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο marketing και management του αγροτουρισμού προκειμένου να πετύχει τους στόχους του.
• Να κατανοήσουν και να ξεχωρίσουν τις σύγχρονες ανάγκες και επιθυμίες των περιηγητών

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

• Εισαγωγή: Από τον μαζικό τουρισμό στις Εναλλακτικές και Ειδικές μορφές Τουρισμού και σε  μια αειφορική τοπική ανάπτυξη.
• Εννοιολογικές προσεγγίσεις: Εννοιολογικό περιεχόμενο αγροτουρισμού/αγροτικού τουρισμού – αγροτουριστικού προϊόντος – αγροτουριστικής επιχείρησης-αγροτουρίστα/περιηγητή
• Η ανάπτυξη του αγροτικού τουρισμού στον κόσμο και στην Ελλάδα
• Τοπική ανάπτυξη και αγροτουρισμός στην Ελλάδα (πολιτικές ανάπτυξης-προγράμματα τοπικής αγροτουριστικής ανάπτυξης) 
• Κύκλος ζωής Αγροτουριστικού Προϊόντος και Προορισμού
• Κίνητρα και τυπολογίες τουριστών στον αγροτικό χώρο. Η συμβολή της ψυχογραφίας στην τμηματοποίηση της αγοράς
• Γυναικείοι αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί (Εμφυλες διαστάσεις στον τουρισμό)
• Σχεδιασμός προσφερόμενου αγροτουριστικού προιόντος (ποιότητα παρεχόμενων προιόντων και υπηρεσιών).
• To «αγροτικό» ως εργαλείο marketing -ο ρόλος της διαφήμισης
• Σύνδεση με άλλες μορφές τουρισμού (οινοτουρισμός, γαστρονομίας, μελισσοτουρισμός κ.α.)  – η σημασία της δικτύωσης
• Εμπειρίες από τον αγροτουρισμό

Σκοπός του μαθήματος
Η ποιότητα στον τουρισμό είναι μια «παρεξηγημένη» έννοια καθώς σε αντίθεση με άλλους κλάδους και αγορές, οι επιλογές των τουριστών ως καταναλωτών εμπειριών διαμορφώνονται και από παράγοντες που είναι λιγότερο αντικειμενικοί και δυσκολότερα προσδιορίσιμοι. O τουρισμός δεν αφορά μονάχα στο πόσο εύκολα ή γρήγορα φτάνεις σε έναν προορισμό, ή τί βασικές υποδομές διαθέτει ένα κατάλυμα. Ειδικά στον τουρισμό της υπαίθρου οι επιχειρήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις της ικανοποίησης των προδιαγραφών υγιεινής, ασφάλειας και άνεσης, με την ταυτόχρονη διατήρηση του παραδοσιακού και αγροτικού τους χαρακτήρα και της αυθεντικότητας. Καλούνται να «ισορροπήσουν» ανάμεσα στις αξίες του παρελθόντος και τις σύγχρονές ανάγκες για ποιότητα. Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση της φιλοσοφίας της ποιότητας και της προτυποποίησης ως εργαλείο διαμόρφωσης αξιών, αυθεντικότητας και αισθητικής στον τουρισμό της υπαίθρου εξασφαλίζοντας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Το περιεχόμενο του μαθήματος διαρθρώνεται σε δεκατρείς εβδομάδες και περιλαμβάνει: Θεωρητικές προσεγγίσεις στην έννοια της ποιότητας στον τουρισμό γενικά αλλά και ειδικότερα στον τουρισμό στην ύπαιθρο, εισαγωγή στην έννοια των προτύπων ποιότητας, της πιστοποίησης της ποιότητας και της τμηματοποίησης της αγοράς βάσει διαφορετικών απαιτήσεων ποιότητας. Το μάθημα πραγματεύεται υπό το θεωρητικό πλαίσιο της προτυποποίησης (θέσπισης προτύπων) και πρακτικά ζητήματα που σχετίζονται τόσο με το marketing όσο και με το management του τουρισμού υπαίθρου σε ένα σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ειδικά για τον τουρισμό υπαίθρου στο μάθημα καταδεικνύεται το γεγονός ότι η ποιότητα είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και πολυδιάστατη και εμφανίζει μια ποικιλία και μια μεγάλη έκταση αναγκών και προσδοκιών από μέρους των τουριστών. Τέλος, βασική διάσταση του μαθήματος αποτελεί η έννοια της ολικής ποιότητας και των εργαλείων μέτρησης (εργαλεία-μοντέλα και τεχνικές) καθώς και η σημασία της πιστοποίησης της ποιότητας τόσο σε επίπεδο επιχείρησης (σήματα ποιότητας) όσο και σε επίπεδο προορισμού (τοπικά σύμφωνα ποιότητας).

Μέθοδοι διδασκαλίας

Θα χρησιμοποιηθούν διάφορες τεχνικές: διαλέξεις, σεμινάρια, βιωματικά εργαστήρια, μελέτες περίπτωσης, εργασίες και παρουσιάσεις από προσκεκλημένους ομιλητές / ομιλήτριες. Οι τύποι του εκπαιδευτικού υλικού θα είναι: διαφάνειες, σημειώσεις, βιντεοδιαλέξεις, διαδραστικές ασκήσεις, posters etc. 

Μαθησιακά Αποτελέσματα – Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Το μάθημα είναι ιδανικό για φοιτητές/τριες που θέλουν να αναπτύξουν ή να διαχειριστούν υφιστάμενη αγροτουριστική επιχείρηση αλλά και για όσους στοχεύουν να ασκήσουν ρόλο συμβούλου σε θέματα τουριστικής και τοπικής-αειφορικής ανάπτυξης. Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να κατανοήσουν γενικές έννοιες και θεωρίες και να αναπτύξουν ικανότητες που μπορούν να εφαρμοστούν τόσο στον ακαδημαικό όσο και στον επαγγελματικό χώρο.  Ειδικότερα θα είναι σε θέση να αξιοποιήσουν την έννοια της ποιότητας και των προτύπων προκειμένου:

• να κατανοήσουν σε τί συνίσταται το πρότυπο του αγροτουριστικού προιόντος και με ποιό τρόπο θα εξασφαλίσουμε την ποιότητα της εμπειρίας αναψυχής ούτως ώστε να συμβαδίζει με τα στοιχεία της αγροτικότητας και των κοινωνικών αναπαραστάσεων που έχουν για την ύπαιθρο οι αστοί περιηγητές.
• να κατανοήσουν τα οφέλη της πιστοποίησης
• να αξιοποιήσουν την ποιότητα ως εργαλείο marketing και management
• να συνδράμουν ως στελέχη ή /και ως επιχειρηματίες στην καθιέρωση μιας επιχείρησης στο ανταγωνιστικό περιβάλλον και να εξασφαλίσουν το μέλλον της βελτιώνοντας τα οικονομικά της αποτελέσματα
• να συμβάλλουν ως στελέχη στη βελτίωση της φήμης και βιωσιμότητας ενός προορισμού

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

• • Εισαγωγή: η σημασία και η κοινωνική κατασκευή της ποιότητας και της υπαίθρου
  • Βασικές έννοιες γύρω από την ποιότητα και την εμπειρία αναψυχής στον τουρισμό υπαίθρου- Βασικά μοντέλα ποιότητας (SERVQUAL, SERVPERF, TQS and ISQM).
  • Διοίκηση Ολικής Ποιότητας στον Τουριστικό κλάδο: Πρότυπα μέτρα και δείκτες συγκριτικής επίδοσης στη Διοίκησης Ολικής Ποιότητας
  • Ρόλος της μέτρησης στην Ολική Ποιότητα
  • Εταιρικό περιβάλλον Ολικής Ποιότητας
  • Ανθρώπινοι πόροι και ποιότητα
  • Ζητήματα marketing & management της ποιότητας
  • Εφαρμογή της θεωρίας των προτύπων αναψυχής και προδιαγραφών ποιότητας. Προδιαγραφές και δείκτες ποιότητας στον τουρισμό υπαίθρου 
  • Η συμβολή της ψυχογραφίας στην τμηματοποίηση της αγοράς με βάση τις απαιτήσεις ποιότητας. Ερευνες καταγραφής ικανοποίησης πελατών (mystery guest research)
  • Σήματα ποιότητας στις ειδικές μορφές τουρισμού. Οφέλη Πιστοποίησης ποιότητας–παραδείγματα συστημάτων πιστοποίησης
  • Τοπικά Σύμφωνα Ποιότητας –εργαλεία αειφορικής ανάπτυξης
  • ISO 9001 και Ολική Ποιότητα στον Τουριστικό τομέα
  • Μελέτες περίπτωσης –καλές πρακτικές στην εφαρμογή ποιότητας

Σκοπός του μαθήματος
Ο βασικός στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση και ανάλυση των βασικών αρχών της οικονομίας σχετικών με το περιβάλλον. Συγκεκριμένα, εννοιών όπως είναι η μόλυνση των υδάτων, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, η ενεργειακή φτώχεια, και άλλα θέματα που προκύπτουν από την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων.

Ειδικότερα, το μάθημα αυτό χωρίζεται σε δύο μέρη, που το ένα είναι ουσιαστικά κομμάτι του άλλου. Το πρώτο μέρος αφορά τις επιχειρήσεις. Δηλαδή, θα παρουσιαστούν οι δράσεις (π.χ. ανακύκλωση, εξοικονόμηση ενέργειας και νερού) και τα συστήματα (π.χ ISO 14001, EMAS, EU Ecolabel) που μπορεί να υιοθετήσει μία επιχείρηση ώστε να γίνει περιβαλλοντικά φιλική και παράλληλα πιο ανταγωνιστική. Ενώ, θα παρουσιαστούν και τα κίνητρα για την ανάληψη τέτοιων δράσεων. Δηλαδή, το πρώτο μέρος εστιάζει στην ανάπτυξη και ανάλυση ων συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης. Τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης δίνουν την δυνατότητα στις τουριστικές επιχειρήσεις να αναπτύξουν περιβαλλοντική πολιτική και παράλληλα να εισαγάγουν διαχειριστικές και τεχνικές πρακτικές για την υλοποίηση των στόχων που έχουν θέσει.

Το δεύτερο μέρος, αφορά τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης ως προς τους φυσικούς πόρους, τα φυσικά οικοσυστήματα, και ανάλογα τον τύπο κάθε περιοχής. Είναι γεγονός ότι κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα έχει επιπτώσεις στο οικοσύστημα, δηλαδή στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Αρκετοί προορισμοί απειλούνται από τον τεράστιο αριθμό επισκεπτών που φτάνουν σε αυτές κάθε χρόνο. Στόχος της ενότητας αυτής είναι παρουσιαστούν τα χαρακτηριστικά της τουριστικής ανάπτυξης και να αξιολογηθούν, μετά από συζήτηση με τους φοιτητές, με περιβαλλοντικούς όρους. Θα μελετηθούν οι επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης ως προς τους φυσικούς πόρους, τα φυσικά οικοσυστήματα, και ανάλογα τον τύπο κάθε περιοχής. Σημαντικό κομμάτι αποτελεί η παρουσίαση καλών πρακτικών και οι τρόποι εξοικονόμησης ενέργειας κυρίως με τη χρήση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας (ΑΠΕ).

Τέλος, ο φοιτητής μετά την παρακολούθηση του μαθήματος θα είναι σε θέση να γνωρίζει τις έννοιες που σχετίζονται με το περιβάλλον, την εξοικονόμηση ενέργειας, τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και τα κριτήρια τους, ενώ θα μπορεί να τεκμηριώνει επιχειρηματικά τη χρήση μιας περιβαλλοντικής ετικέτας.

Μέθοδοι διδασκαλίας / Αξιολόγησης

Εισήγηση – διάλεξη, Συζήτηση, Εργασία σε ομάδες, Άσκηση Πεδίου – Διεξαγωγή έρευνας στάσεων και αντιλήψεων του κοινού με τη χρήση ερωτηματολογίων αναφορικά με το περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους και τον τουρισμό σε ομάδες, Εκπόνηση μελέτης (project), Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία (χρήση υπολογιστή και προβολέα), Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία με τους φοιτητές (επικοινωνία με φοιτητές μέσω email).

Συγγραφή εργασίας, Εξετάσεις

Μαθησιακά Αποτελέσματα – Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Μετά το πέρας του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι σε θέση να γνωρίζουν τη σχέση μεταξύ οικονομίας και περιβάλλοντος και να αντιλαμβάνονται έννοιες όπως η φυσικοί πόροι, ανακύκλωση, κομποστοποίηση, εξοικονόμηση ενέργειας, διαχείριση απορριμμάτων, διαχείριση νερού, κυκλική οικονομία, κ.ο.κ. . Επιπρόσθετα, θα μπορούν να:

• Αναλύει τα οφέλη που απορρέουν από την ανάπτυξη του τουρισμό σε ένα προορισμό.
• Αντιλαμβάνεται τις αρνητικές συνέπειες που επιφέρει η «άναρχη» τουριστική ανάπτυξη στις τουριστικές περιοχές.
• Κατανοεί την αναγκαιότητα του σχεδιασμού βιώσιμου τουριστικού μοντέλου και τη λήψη μέτρων προστασίας φυσικών και πολιτισμικών αγαθών.
• Εκτιμούν την αξία των φυσικών πόρων και να αναγνωρίζουν την οικονομική διάσταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.
• Γνωρίζουν και να αναλύουν τις εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενέργεια, αναφορικά με τον τουρισμό.
• Γνωρίζουν τις καλές πρακτικές περιβαλλοντικής διαχείρισης και εξοικονόμησης ενέργειας σε μια τουριστική μονάδα.
• Έχουν περιβαλλοντική αντίληψη και να αξιολογούν περιβαλλοντικά μία επένδυση.
• Γνωρίζουν τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης που μπορεί να υιοθετήσει μία επιχείρηση και να προτείνουν το κατάλληλο.
• Γνωρίζουν έννοιες όπως η κλιματική αλλαγή, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου αλλά και η κυκλική οικονομία
• Δημιουργήσουν μεθοδολογικό εργαλείο για την εκπόνηση έρευνας πεδίου.

Παράλληλα, θα έχουν αποκτήσεις τις εξής δεξιότητες:

• Απόκτηση ικανότητας επεξεργασίας δεδομένων με τη χρήση υπολογιστικών εργαλείων ή στατιστικών μεθόδων.
• Απόκτηση ικανότητας προετοιμασίας μίας επιχείρησης για τη λήψη περιβαλλοντικής πιστοποίησης.

Απόκτηση ικανότητας εύρεσης δεδομένων με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή για την  καταγραφή περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Αναλυτικό πρόγραμμα  μαθήματος

• Εισαγωγή-Βασικές έννοιες και στόχοι του μαθήματος:  θεωρητικές βάσεις της οικονομικής του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων,  βασικές λειτουργίες του περιβάλλοντος και τα αίτια του περιβαλλοντικού προβλήματος,  τα κύρια ρεύματα σκέψης,  οι έννοιες που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη και το περιβάλλον (συνήθεια, κορεσμός, περιβαλλοντική ευημερία, βιωσιμότητα.
• Τουρισμός και περιβάλλον-Σχέση αλληλεξάρτησης και συγκριτικών πλεονεκτημάτων: θεωρητικό πλαίσιο της αειφορίας, της βιωσιμότητας, της φέρουσας ικανότητας και του σημείου αποδεκτής αλλαγής των τουριστικών περιοχών,  συσχετισμός με τις υφιστάμενες τουριστικές δομές και τα αναπτυξιακά πρότυπα, συσχετισμός με τους Κοινοτικούς και Εθνικούς περιβαλλοντικούς στόχους περιβαλλοντικής προστασίας, μελέτη περίπτωσης που αφορά υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας της Χαλκιδικής,
• Βιώσιμη ανάπτυξη και Περιβάλλον – Βιώσιμος Τουρισμός: βιώσιμη ανάπτυξη, ποιοι είναι οι τρόποι επίτευξης της, τα κοινά της συστατικά και  οι δείκτες της, οι τρόποι οικονομικής και περιβαλλοντικής ευημερίας με στόχο την βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και οι διάφορες σχολές που πραγματεύονται τη ΒΑ,  οι ευρωπαϊκές και διεθνείς συμφωνίες για την περιβαλλοντική προστασία και την ενεργειακή κρίση.
• Συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης για υπηρεσίες τουρισμού και κριτήρια απονομής:  κύρια συστήματα περιβαλλοντικής πιστοποίησης (π.χ ISO 14001, EMAS, EU Ecolabel) και τα κριτήρια τους, τα ΣΠΔ, τα βασικά κριτήρια που έχουν όλα τα ΣΠΔ, κίνητρα για την υιοθέτηση ενός ΣΠΔ.
• Συσχέτιση περιβαλλοντικής και ενεργειακής πιστοποίησης – Οι ενεργειακοί παράμετροι που αξιοποιούνται στα ΣΠΔ: τα ενεργειακά κριτήρια που σχετίζονται με τις οικολογικές ετικέτες,  ενεργειακή νομοθεσία που σχετίζεται με τις τουριστικές εγκαταστάσεις,  λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας για τουριστικές μονάδες.
• Διαδικασίες απόδοσης οικολογικών σημάτων και εφαρμογής λοιπών Συστημάτων Διαχείρισης στις τουριστικές επιχειρήσεις: η φιλοσοφία των ΣΠΔ και οι νέες ανάγκες που καλούνται να καλύψουν,  ο τρόπος (δημιουργία φακέλου)και το κόστος απόκτησης τους.
• Διαχείριση απορριμμάτων σε τουριστικές μονάδες – Κομποστοποίηση – Κυκλική οικονομία: οι τρόποι διαχείρισης των απορριμμάτων μιας μονάδας,  η έννοια της ανακύκλωσης  και η σύγχρονη έννοια της κυκλικής οικονομίας σε μονάδες τουριστικού ενδιαφέροντος.
• Ανθρακικό αποτύπωμα σε τουριστικές επιχειρήσεις: η έννοια του ανθρακικού αποτυπώματος,  ο τρόπος συμβολής του στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής,   οι σχετικές κοινοτικές οδηγίες και οι διακρατικές συμφωνίες,  οι τρόποι μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος, καλές πρακτικές.
• Τουρισμός, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες και Πράσινες Τεχνολογίες – Παρουσίαση καλών πρακτικών: καλές πρακτικές στον τομέα της διαχείρισης ενέργειας και φυσικών πόρων στον τουρισμού,  χρήση ΑΠΕ σε επίπεδο οικισμού και σε ατομικό επίπεδο για την εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων μιας τουριστικής μονάδας.
• Η χρήση της περιβαλλοντικής ετικέτας ως brand: πιστοποίηση ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών, ενιαίας στρατηγική – ξενοδοχειακές αλυσίδες, βραβεία & οι πιστοποιήσεις στην υπηρεσία των πωλήσεων,  προφίλ του σύγχρονου τουρίστα, περιβαλλοντική ετικέτα ως brand
• Περιβαλλοντικός σχεδιασμός και πολιτική: ανάλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων καθώς, κριτική θεώρηση της περιβαλλοντικής πολιτικής στο Διεθνή και Ελληνικό χώρο, περιβαλλοντικές πολιτικές στους διεθνείς οργανισμούς και στις υπερεθνικές οντότητες, αρχές και φορείς που ασκούν περιβαλλοντική πολιτική,  προγράμματα δράσης και θεσμικό πλαισίου,  σχεδιασμός για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων προσβολών και οχλήσεων του περιβάλλοντος, από ανθρώπινες δραστηριότητες
• Σύγχρονα και σύνθετα περιβαλλοντικά – οικονομικά προβλήματα και τρόποι αντιμετώπισης τους: Κλιματική αλλαγή, Ενεργειακή φτώχεια, Φαινόμενο θερμοκηπίου, Φαινόμενο θερμικής αστικής νησίδας, Διαχείριση απορριμμάτων