Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος: 1. Στυλιανή Λεφάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΑΠΘ
2. Στέλλα Κωστοπούλου, Καθηγήτρια, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΑΠΘ
Συντονίστρια μαθήματος: Στυλιανή Λεφάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών
Τύπος μαθήματος: Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M23
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι να επισημάνει τη σημασία της Διαχείρισης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και των Πολιτιστικών Βιομηχανιών, να τονιστεί η συνθετότητα και πολυπλοκότητά τους, οι πολυσήμαντες διαπλοκές των παραγόντων που τις ορίζουν  και οι ευαίσθητες ισορροπίες μεταξύ των δομικών τους στοιχείων. Το μάθημα αποσκοπεί στο να γίνει κατανοητή η σχέση τουρισμού και πολιτισμού, η αναπτυξιακή δυναμική του πολιτιστικού αποθέματος και των πολιτιστικών βιομηχανιών, ο κεντρικός τους ρόλος ως πυλώνας της αειφόρου ανάπτυξης και καταλυτικό στοιχείο του τουρισμού, καθώς και  η αναγκαιότητα για την προστασία της αειφορίας του πολιτιστικού αποθέματος.

Θα παρουσιασθούν οι αρχές της σύγχρονης μνημειακής προστασίας που αφορούν μεμονωμένα μνημεία και μνημειακά σύνολα, ιστορικούς παραδοσιακούς οικισμούς και ιστορικά κέντρα, ζητήματα που αφορούν το branding και τη δημιουργία συλλογικής ταυτότητας μέσω της ανάδειξης των πολιτιστικών χαρακτηριστικών των οικιστικών συνόλων σε σχέση με την υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά τους.

Θα συζητηθούν ζητήματα που αφορούν τη διαχείριση της αρχαιολογικής κληρονομιάς και τις δυναμικές διαδικασίες που συνοδεύουν την ερμηνεία της από διαφορετικούς φορείς γνώσης και εξουσίας, καθώς και ζητήματα οργάνωσης πολιτιστικών διαδρομών. Επίσης ζητήματα μουσείων, με επισήμανση του ρόλου τους στην προβολή και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, ζητήματα μουσειολογικού προγραμματισμού και σχεδιασμού και θεωρητικών επιλογών όσον αφορά τις εφαρμοσμένες εκθεσιακές πρακτικές και προσεγγίσεις και την ενεργή συμμετοχή των κοινοτήτων.

Το μάθημα θα ασχοληθεί ακόμη με τη μελέτη των ειδικών γεγονότων και φεστιβάλ ως ιδιαίτερο πεδίο του τουριστικού σχεδιασμού, με τον αντίκτυπό τους στην τοπική οικονομία και κοινωνία, καθώς με και ζητήματα οργάνωσης ειδικών γεγονότων και πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Θα παρουσιασθούν επίσης οι στρατηγικές διαχείρισης και μάρκετινγκ/branding  προορισμού με έμφαση στον τομέα του πολιτισμού, με σκοπό τη βελτίωση της εικόνας και τη φήμης του τόπου, με παραδείγματα από τη διεθνή και ελληνική εμπειρία. Θα συζητηθούν οι βασικοί στόχοι του μάρκετινγκ και branding τόπου,  καθώς και ειδικότερα θέματα όπως η διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας του προορισμού, ο ρόλος του ψηφιακού marketing και των social media, η ανάπτυξη του πολιτιστικού προϊόντος.

Στους στόχους του μαθήματος συγκαταλέγεται  η επαφή των φοιτητών/τριών με τις αρχές που διέπουν τον αναπτυξιακό σχεδιασμό ως προς το πολιτιστικό και πολιτισμικό του σκέλος, τον προγραμματισμό και σχεδιασμό τουριστικών προορισμών με βάση την αειφορία των πολιτιστικών πόρων. Θα υπογραμμιστεί η ανάγκη της διεπιστημονικής συνεργασίας για τα  ζητήματα τουριστικής ανάπτυξης που αφορούν τον πολιτισμό, σε προγραμματικό και σχεδιαστικό στάδιο, αλλά και σε στάδιο εφαρμογών και αναθεωρήσεων, καθώς και η ανάγκη των συνδυαστικών ενεργειών και δράσεων μέσα στο πολιτιστικό αποτύπωμα των τουριστικών προορισμών.

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

  • Bασικές έννοιες περί πολιτιστικού τουρισμού, αειφορίας πολιτιστικών πόρων, φέρουσα ικανότητα πολιτιστικών προορισμών, Οι πολιτιστικοί πόροι ως βασικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και βασικός παράγοντας καινοτομίας. Πολιτιστικές διαδρομές, πολιτιστική πολυμορφία και ταυτότητα.
  • Αρχές μνημειακής προστασίας και ολοκληρωμένης διατήρησης. Υλική και Άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Θεωρητικό και θεσμικό πλαίσιο, σύγχρονες πρακτικές και αναθεωρήσεις, Ελληνική και διεθνής νομοθεσία, διεθνείς οργανισμοί, συμβάσεις για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς
  • Ζητήματα μνημειακών συνόλων, ιστορικών και παραδοσιακών οικισμών, ιστορικών κέντρων πόλεων, προστασία, εξυγίανση, αναβίωση, οργάνωση και διαχείριση.
  • Ζητήματα αρχαιολογικών χώρων, θεωρητικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, νομοθετικό πλαίσιο διαχείρισης της αρχαιολογικής κληρονομιάς. Αρχαιολογία, μουσεία και κοινότητες, η κοινωνική σημασία της αρχαιολογικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς για το κοινό, δημόσια Αρχαιολογία, επιλογές στη διαχείριση της αρχαιολογικής κληρονομιάς, κριτικές προσεγγίσεις.
  • Ζητήματα Μουσείων και μουσειολογικού σχεδιασμού. Ο ρόλος των Μουσείων στην τουριστική ανάπτυξη. Η κοινωνική τους σημασία και ο ρόλος τους στην προβολή και  ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μουσειακή πολιτική στην Ελλάδα. Ζητήματα οργάνωσης και διαχείρισης των Μουσείων. Στρατηγικές επικοινωνίας – Εκπαιδευτικά προγράμματα.
  • Τουριστικές υποδομές. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ως εργαλείο αναβάθμισης  του τουριστικού προϊόντος και ελκυστικότητας των τουριστικών προορισμών. Η περίπτωση των ξενοδοχείων Ξενία.
  • Δημιουργικές – πολιτιστικές βιομηχανίες: Βασικές έννοιες, συστήματα ταξινόμησης, Σύνδεση των δημιουργικών- πολιτιστικών βιομηχανιών με την αστική – περιφερειακή ανάπτυξη και τον τουρισμό, ο ρόλος τους στην ανάπτυξη του δημιουργικού τουρισμού
  • Ειδικά γεγονότα, πολιτιστικές εκδηλώσεις, Φεστιβάλ. Βασικές έννοιες, Τυπολογία, Οικονομικές/κοινωνικές επιπτώσεις στην τουριστική ανάπτυξη. Παραδείγματα από την Ελλάδα και τον κόσμο
  • Διαχείριση εκδηλώσεων:  Στρατηγικές και απαιτήσεις για τη δημιουργία εκδηλώσεων,  Ζητήματα σχεδιασμού και ανάπτυξης ειδικών γεγονότων και φεστιβάλ. Διοργάνωση, διαχείριση και προβολή των φεστιβάλ, Μελέτες περίπτωσης.
  • Ζητήματα branding, ταυτότητας και εικόνας των τουριστικών προορισμών: Στρατηγικές μάρκετινγκ και branding προορισμού με έμφαση στον τομέα του πολιτισμού, παραδείγματα από τη διεθνή και ελληνική εμπειρία.
  • Παραδείγματα εφαρμογών μνημειακής, αρχαιολογικής  προστασίας και ανάδειξης πολιτιστικών πόρων με στόχο την τουριστική ανάπτυξη από τον ελληνικό και διεθνή χώρο.

 

Μαθησιακά Αποτελέσματα – Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση:

  • Να αφομοιώσουν βασικές έννοιες σχετικές με τον πολιτισμό, την κουλτούρα,  το πολιτιστικό απόθεμα τον πολιτιστικό τουρισμό, την αειφορία των πολιτιστικών πόρων και τη φέρουσα ικανότητά τους, τη θεωρία του υλικού πολιτισμού και τη σχέση μεταξύ υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
  • Να κατανοήσουν τη σημασία του πολιτισμού  για τον τουρισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και το ρόλο του στην καινοτομία των τουριστικών αναπτυξιακών μοντέλων και τις διαπλεκόμενες και αλληλένδετες σχέσεις μεταξύ τουριστικής και κοινωνικής ανάπτυξης
  • Να είναι σε θέση να αντιληφθούν τις σύγχρονες θεωρίες και το θεσμικό πλαίσιο προστασίας του πολιτιστικού αποθέματος ως θεμελιώδες κοινωνικό αγαθό και εγγύηση αειφορίας, τις πολύπλοκες διαπλοκές μεταξύ πολιτιστικών πόρων, τουρισμού και βιώσιμης ανάπτυξης και τις μεθόδους και τη σύγχρονη θεωρία χειρισμού τους
  • Να είναι σε θέση να συμμετέχουν στον διεπιστημονικό διάλογο και να αποκτήσουν ικανότητες σχετικά με τον στρατηγικό σχεδιασμό και προγραμματισμό προορισμών πολιτιστικού τουρισμού
  • Να μπορούν να αντιληφθούν τις ενέργειες και πρακτικές που είναι αναγκαίες για την ελκυστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη των τουριστικών προορισμών και τη δραστηριοποίηση των πολιτιστικών προϊόντων, σε σχέση με τη προστασία και ανάδειξη του πολιτιστικού τους αποθέματος,
  • Να κατανοήσουν τις σχέσεις ερμηνείας πολιτιστικού και αρχαιολογικού αποθέματος και δημιουργίας κοινωνικής και εθνικής ταυτότητας
  • Να κατανοήσουν τη συμβολή των τουριστικών υποδομών και τη σημασία του πολιτιστικού αποτυπώματος του χώρου, υλικού και άυλου, στη δημιουργία του βιώματος και της ποιοτικής εμπειρίας του ταξιδιώτη- τουρίστα στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης
  • Να κατανοήσουν τις πολιτικές, τις αρχές και μεθόδους σχεδιασμού μουσείων και τις αρχές και πρακτικές του μουσειολογικού σχεδιασμού
  • Να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά των δημιουργικών βιομηχανιών, τις επιπτώσεις της δικτύωσής τους, την εξέλιξη της ευρωπαϊκής και εθνικής πολιτικής ενίσχυσης των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών.
  • Να εξοικειωθούν με τις αρχές και τις πρακτικές που σχετίζονται με την έρευνα, τον σχεδιασμό, τη διαχείριση και την υλοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων και φεστιβάλ, τις βασικές αρχές σχεδιασμού, αποτελεσματικής διαχείρισης, συντονισμού και υλοποίησης των προϊόντων και υπηρεσιών, που απαιτούνται για να πραγματοποιηθεί μία εκδήλωση.
  • Να κατανοήσουν τις θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές μάρκετινγκ και branding τόπου, καθώς και ειδικότερα αντικείμενα όπως διαμόρφωση της φήμης και της πολιτιστικής ταυτότητας, ο ρόλος του  ψηφιακού marketing και των social media
  • Να ασχοληθούν με την εφαρμογή των μεθόδων αυτών μέσα από την εκπόνηση εργασίας για συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης

 

Μέθοδοι διδασκαλίας
Το μάθημα θα έχει θεωρητικό και πρακτικό μέρος και θα στηριχθεί σε συμμετοχικές μεθόδους διδασκαλίας. Στο θεωρητικό μέρος του μαθήματος, η διδασκαλία θα γίνεται με διαλέξεις των διδασκόντων/ουσών και σεμιναριακών μαθημάτων προσκεκλημένων ομιλητών/τριών,  καθώς και συζήτηση στη βάση μελετών περίπτωσης (case studies) με χρήση εκπαιδευτικού υλικού (θεωρία και πρακτική μεθοδολογία, βιβλιογραφία, μελέτες, μελέτες περίπτωσης, κλπ.). Οι προσκεκλημένοι/ες ομιλητές/τριες θα φέρουν σε επαφή τους/τις φοιτητές/τριες με ειδικά ζητήματα της σύγχρονης θεωρίας και πρακτικής μέσα από την εμπειρία τους στον τομέα του πολιτισμού και του πολιτιστικού τουρισμού και σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού του.

Στο πρακτικό μέρος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα εξασκηθούν στον εντοπισμό και την αξιολόγηση πηγών πληροφόρησης και θα συνεργαστούν σε ομάδες για να σχεδιάσουν και να διεξάγουν μία έρευνα μελέτης περίπτωσης, με άξονα τις  θεματικές του μαθήματος. Θα προωθηθεί η διεπιστημονική συνεργασία με εργασίες σε θέματα πολιτιστικού τουρισμού σε επίπεδο ανάλυσης αξιολόγησης και προτάσεων ανάπτυξης σε ειδικά παραδείγματα και επιλεγμένες περιπτώσεις.

Αξιολόγηση φοιτητών/τριών
Η εξέταση του μαθήματος περιλαμβάνει την παράδοση και παρουσίαση δυο ατομικών εργασιών κατά τη διάρκεια του εξαμήνου και μιας ομαδικής εργασίας στο τέλος του εξαμήνου.

 

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

  • Εισαγωγή στις έννοιες του πολιτισμού, της ερμηνείας του πολιτιστικού αποθέματος και της διαχείρισής του. Tο πολιτιστικό απόθεμα ως πυλώνας της βιώσιμης τουριστικής  ανάπτυξης. Πολιτιστικές διαδρομές. Υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά ιστορική και κριτική αντιμετώπιση της πολιτιστικής παράδοσης, όπως εγγράφεται στο πολιτιστικό απόθεμα, ζητήματα ερμηνείας, επιλογές και κριτικές προσεγγίσεις.
  • Αρχές μνημειακής προστασίας και διαχείρισης, μνημεία και ιστορικά κτίρια: Θεωρητικό και θεσμικό πλαίσιο  προστασίας και ανάδειξης του αρχιτεκτονικού αποθέματος. Οργανισμοί προστασίας και διεθνείς συμβάσεις. Ιστορία και θεωρία των αποκαταστάσεων, μεθοδολογία και διαχείριση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Παραδείγματα χειρισμού και διαχείρισης μνημείων από τον ελληνικό και διεθνή χώρο: Επιλεγμένα παραδείγματα και πρακτικές εφαρμογής της μνημειακής προστασίας σε μνημεία, αρχές και στόχοι αποκατάστασης και επανάχρησης. Στοχευμένοι χειρισμοί της μνήμης και συμβολισμοί. Τα μνημεία ως τουριστικοί προορισμοί και τουριστικά προϊόντα
  • Μνημειακά σύνολα, ιστορικοί και παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων. Διαχείριση και προστασία: Εγγενή και δομικά χαρακτηριστικά των οικιστικών συνόλων, υλικά και άυλα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και αειφορικά μοντέλα. Θεωρητικό και θεσμικό πλαίσιο προστασίας, ανάδειξης διαχείρισης και οργάνωσής τους.   Μοντέλο ανάπτυξης και προβολής οικιστικών συνόλων και ζητήματα ανάδειξης και διαχείρισής τους
  • Ζητήματα αρχαιολογίας και διαχείρισης αρχαιολογικών χώρων: Ζητήματα ερμηνείας, σε ποιον ανήκει το παρελθόν; Αρχαιολογία και πολιτική, αρχαιολογία και διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Νομοθετικό – θεσμικό πλαίσιο, αρχαιολογικός νόμος, Ελληνική και διεθνής νομοθεσία, διεθνείς οργανισμοί, UNESCO, συμβάσεις για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς (Valletta, ICOMOS κτλ). Αρχαιολογία, μουσεία και κοινότητες, η κοινωνική σημασία της αρχαιολογικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς για το κοινό, δημόσια Αρχαιολογία, επιλογές στη διαχείριση της αρχαιολογικής κληρονομιάς, κριτικές προσεγγίσεις.
  • Μουσεία και μουσειολογικός σχεδιασμός: Ο ρόλος των Μουσείων στην αειφόρο τουριστική ανάπτυξη. Η κοινωνική σημασία των Μουσείων και ο ρόλος τους στην προβολή και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η ιστορία των Μουσείων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Από το εύρημα στο έκθεμα. Θεωρία υλικού πολιτισμού. Μουσειακή πολιτική στην Ελλάδα. Ζητήματα οργάνωσης και διαχείρισης των Μουσείων. Στρατηγικές επικοινωνίας – Εκπαιδευτικά προγράμματα. Ψηφιακές εφαρμογές και ψηφιακή πολιτική μουσείων.
  • Διαχείριση και προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς και αρχαιοτήτων στην Ελλάδα. Μουσειακή πολιτική: Διαμόρφωση και εποπτεία της πολιτικής για την προστασία, διάσωση, ανεύρεση, συντήρηση, ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδος, τόσο της υλικής όσο και της άυλης. Ο συντονισμός, η εποπτεία και η μέριμνα για την εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία της,  Μουσειακές πρακτικές και επισκεψιμότητα μουσείων Αρχαιολογικά μουσεία και τουρισμός. Ολυμπιακές ακαδημίες και ολυμπιακά μουσεία: ο κρίσιμος ρόλος τους, η κοινωνική συμβολή τους και η συνεισφορά τους στην εξέλιξη των τοπικών κοινοτήτων και στην ανάδειξή τους στον παγκόσμιο χάρτη ως τουριστικών προορισμών.
  • Τουριστικές υποδομές: Ο ρόλος τους στην αειφόρο τουριστική ανάπτυξη, o αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ως εργαλείο αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος: η περίπτωση των ξενοδοχείων Ξενία. Target Group, χωρικές προδιαγραφές, branding, εναλλακτικά καταλύματα (Airbnb).
  • Δημιουργικές – πολιτιστικές βιομηχανίες: Βασικές έννοιες, συστήματα ταξινόμησης,  εξέλιξη της οριοθέτησης των δημιουργικών-πολιτιστικών βιομηχανιών, διακριτικά γνωρίσματά τους ως χώρων οικονομικής δραστηριότητας,  περιορισμοί των μετρήσεων, δικτύωση και ευρύτερη σημασία των δημιουργικών – πολιτιστικών βιομηχανιών. Παραδείγματα μελετών από την τηλεόραση, τις παραστατικές τέχνες, τις εκδόσεις, τη διαφήμιση. Πολιτικές ανάπτυξης της δημιουργικής οικονομίας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Σύνδεση των δημιουργικών- πολιτιστικών βιομηχανιών με την αστική – περιφερειακή ανάπτυξη και τον τουρισμό, ο ρόλος τους στην ανάπτυξη του δημιουργικού τουρισμού.
  • Ειδικά γεγονότα, πολιτιστικές εκδηλώσεις, Φεστιβάλ:Τυπολογία,  Οικονομικές/κοινωνικές επιπτώσεις στην τουριστική ανάπτυξη. Παραδείγματα από την Ελλάδα και τον κόσμο (Εδιμβούργο, Σάλτσμπουργκ, Φίλιπποι, Ολυμπιακοί Αγώνες). Εκδηλώσεις και εκθέσεις ως τουριστικά προϊόντα, κοινό και καλλιτεχνικός προγραμματισμός, θέσεις εργασίας, κοινωνικά, εκπαιδευτικά και οικονομικά οφέλη.
  • Διαχείριση εκδηλώσεων, φεστιβάλ: Στρατηγικές και απαιτήσεις για τη δημιουργία πολιτιστικών εκδηλώσεων, Ζητήματα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης, διοργάνωσης, διαχείρισης και προβολής, ψηφιακό μάρκετινγκ, social media. Μελέτες περίπτωσης (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης). Βασικά συστατικά για τη διοργάνωση μίας εκδήλωσης, από την αρχική ιδέα έως την αξιολόγησή της,  από τον προϋπολογισμό έως και την επιλογή χώρου, από την τροφοδοσία έως τις μεταφορές, με μια ολιστική και πρακτική προσέγγιση.
  • “Place/City Branding/Marketing : Η σφυρηλάτηση της πολιτιστικής ταυτότητας & εικόνας του προορισμού: Οι έννοιες του branding και marketing σε σχέσεις με οικιστικά σύνολα και πολιτιστικές βιομηχανίες. Πολιτιστικές επιλογές και χρήση της ιστορίας, η  κοινωνική ταυτότητα και οι σχέσεις της με το χώρο, ταυτότητα και κοινωνικό πολιτιστικό μοντέλο ανάπτυξης. Στρατηγικές μάρκετινγκ και branding προορισμού με έμφαση στον τομέα του πολιτισμού, με σκοπό τη βελτίωση της εικόνας και τη φήμης ενός τόπου, παραδείγματα από τη διεθνή και ελληνική εμπειρία
  • Case studies: Παραδείγματα σχεδιασμού και διαχείρισης τουριστικών προϊόντων και προορισμών  στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος:
  1. Γκανάτσας Πέτρος, Καθηγητής, Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ
  2. Θωίδου Ελισσάβετ, Καθηγήτρια , Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, ΑΠΘ
  3. Χριστοδούλου Χάρις, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΑΠΘ
  4. Δρ.Τσακαλδήμη Μαριάνθη, ΕΔΙΠ, Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ
Συντονίστρια μαθήματος: Γκανάτσας Πέτρος,  Καθηγητής, Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M24
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός

Σκοπός του μαθήματος είναι να αποκτήσουν οι φοιτητές/τριες βασικές γνώσεις, δεξιότητες και κριτική ικανότητα σε θέματα προστασίας, ανάδειξης και διαχείρισης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στον αστικό χώρο και της τουριστικής ανάπτυξης των πόλεων.

Ειδικότερα, στοχεύει:

  • στην κατανόηση του αστικού τοπίου ως ζωντανού και σύνθετου οικολογικού-πολιτισμικού ζητήματος
  • στην ερμηνεία και αξιολόγηση πρακτικών διαχείρισης και προστασίας της πολιτιστικής & φυσικής κληρονομιάς μέσα από χωρικές και οικολογικές προσεγγίσεις
  • στην αναγνώριση και αξιοποίηση της δυναμικής των αστικών τοπίων στην τουριστική βιομηχανία

 

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

Το μάθημα περιλαμβάνει διαλέξεις θεωρίας και συζήτησης πρακτικών στην ακόλουθη θεματολογία:

  • Η έννοια του πολιτισμικού τοπίου ως απόρροια της δράσηςκαι αλληλεπίδρασης των φυσικών και πολιτισμικών / ανθρωπογενών παραγόντων.
  • Η πολιτιστική κληρονομιά, η ταυτότητα του τόπου και ο ρόλος τους στην τοπική τουριστική ανάπτυξη στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού.
  • Διεθνείς συμφωνίες, θεσμικά κείμενα και φορείς για την προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου.
  • Παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων, ιστορικοί τόποι, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, μνημεία της φύσης και μη προστατευόμενα, πολιτιστικές διαδρομές, καθημερινά πολιτισμικά τοπία, οι ελληνικές πόλεις.
  • Χωρικά ζητήματα της τουριστικής ανάπτυξης: χωροθέτηση & ανάπτυξη υποδομών, αστικές αναπλάσεις, αστική αναζωογόνηση, αστική περιήγηση.
  • Ο στρατηγικός χωρικός & αστικός σχεδιασμός ως προϋπόθεση για την προστασία και διαχείριση και ανάδειξης της κτισμένης πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου και την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη (μέθοδοι, κλίμακες, εργαλεία και πρακτικές).
  • Πράσινες υποδομές και διαδρομές, δίκτυα πρασίνου, πράσινοι διάδρομοι και η συμβολή τους στην αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων
  • Αστικό πράσινο και τουριστικοί προορισμοί
  • Τα οικολογικά δίκτυα στην πόλη
  • Φυτικά είδη που απαντώνται σε ιστορικούς-αρχαιολογικούς χώρους
  • Συμβολή της βλάστησης στο σχεδιασμό «Πράσινων Πολιτιστικών Διαδρομών»
  • Ο ρόλος των δένδρων στην αρχαιότητα Η συνύπαρξη φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα
  • Λειτουργίες των φυτών στον χώρο και ως παράγοντας αισθητικής παρέμβασης
  • Ο ρόλος της βλάστησης και των φυτικών ειδών στην ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς
  • Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων και η χρήση της βλάστησης

Μέθοδοι διδασκαλίας

Αξιοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας με χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών (παρουσιάσεις σε power point, ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού στο e-learning, προβολή video για ανάπτυξη διαλόγου και συζήτησης), αλλά και με εργαστηριακές ασκήσεις, με βιωματικές δράσεις όπως εκπαιδευτικές επισκέψεις για μελέτη καλών πρακτικών και projects.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες αποκτούν βασικές γνώσεις σε θέματα προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξης της κτισμένης πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από την διευρυμένη έννοια του πολιτισμικού τοπίου. Αναπτύσσουν δεξιότητες ερμηνείας και αξιολόγησης πάνω σε θέματα προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς του αστικού τοπίου μέσα από χωρικές και οικολογικές προσεγγίσεις. Είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να διαμορφώσουν προτάσεις για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς του αστικού τοπίου μέσα από πρακτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Τέλος, συνδέουν τη θεωρία με την πράξη εφαρμόζοντας και εμβαθύνοντας τις γνώσεις τους στην ανάλυση και ανάπτυξη ειδικών θεμάτων ή σε μελέτες περίπτωσης.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση των φοιτητών/τριών γίνεται με την ολοκλήρωση γραπτής εργασίας. Στο πλαίσιο κατανόησης της θεματολογίας του μαθήματος καλούνται να αναπτύξουν ένα θέμα με αφετηρία ζητήματα που προσεγγίστηκαν κατά την εξέλιξη του. Η συγγραφή της εργασίας θα βασιστεί σε διερεύνηση-επισκόπηση σε επιλεγμένη βιβλιογραφία, επιστημονική αρθρογραφία και μελέτη διαδικτυακών πηγών.

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος:
1.Παπαγεωργίου Νίκη, Καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ

2.Σταμούλης Χρυσόστομος, Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

3.Υφαντής Παναγιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα θεολογίας,  ΑΠΘ

4.Τσιρώνης Χρήστος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ

5.Παναγιωτόπουλος Πέτρος,  Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

6. π. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ

Συντονιστής μαθήματος: Παπαγεωργίου Νίκη, Καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M25
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός του μαθήματος
Το μάθημα αποτελεί μια εισαγωγή στη θεωρητική θεμελίωση του θρησκευτικού τουρισμού ως πεδίο διερεύνησης (μελέτης) των κοινωνικών επιστημών. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται η εννοιολογική προσέγγιση του φαινομένου και ο προσδιορισμός των χαρακτηριστικών που τον εντάσσουν στις ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, παρουσιάζεται η ιστορική του εξέλιξη και αναλύονται οι επιμέρους κατηγοριοποιήσεις του. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην κατανόηση της διάκρισης μεταξύ θρησκευτικού τουρισμού και προσκυνήματος, καθώς και στη διασύνδεση του θρησκευτικού με τον πολιτιστικό τουρισμό και την αποσαφήνιση της έννοιας του cultural pilgrimage. Επιπρόσθετα, σκοπός του μαθήματος είναι και να παρουσιάσει στους/στις φοιτητές/τριες την προβληματική γύρω από την έννοια του δικαιώματος στο πολιτισμό και να το συσχετίσει με το δικαίωμα της ελευθερίας της λατρείας. Επιπλέον να αναδείξει τη σπουδαιότητα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς από το ελληνικό και διεθνές νομοθετικό πλαίσιο. Τέλος, θα παρουσιαστούν ειδικές περιπτώσεις θρησκευτικού τουρισμού στη Θεσσαλονίκη αλλά και θα διερευνηθεί η θρησκευτική εμπειρία σε άλλες πολιτισμικές και θρησκευτικές παραδόσεις.

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

  • Bασικές έννοιες θρησκευτικού τουρισμού (μορφές, τύποι) και προσκυνηματικών περιηγήσεων
  • Κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, νομικές πτυχές του θρησκευτικού τουρισμού
  • Θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός και αειφόρος ανάπτυξη
  • Η Θεσσαλονίκη ως κέντρο εισερχόμενου θρησκευτικού τουρισμού
  • Ανάδειξη προκλήσεων και προοπτικών του εισερχόμενου θρησκευτικού τουρισμού
  • Διασύνδεση του θρησκευτικού και προσκυνηματικού τουρισμού με μορφές τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος
  • Εστίαση στην αναπτυξιακή προοπτική του θρησκευτικού τουρισμού στη Θεσσαλονίκη

Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Ύστερα από την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να:

  • αφομοιώσουν βασικές έννοιες που σχετίζονται με τον θρησκευτικό και τον προσκυνηματικό τουρισμό και να κάνουν τις αναγκαίες διακρίσεις
  • αναπτύξουν γνωσιακές ικανότητες σύνθετης και κριτικής ανάλυσης στο πεδίο του θρησκευτικού τουρισμού
  • γνωρίσουν σημαντικά κέντρα θρησκευτικού και προσκυνηματικού τουρισμού στη Θεσσαλονίκη και στην Ελλάδα
  • γνωρίζουν το ισχύον ελληνικό και διεθνές νομικό πλαίσιο καθώς και τους εμπλεκόμενους φορείς για την προστασία της πολιτιστικής – θρησκευτικής κληρονομιάς
  • αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα του δικαιώματος στον πολιτισμό, καθώς την ανάγκη αλλά και τις ποικίλες δυσκολίες που σχετίζονται με την προστασία και διατήρησης της πολιτιστικής – θρησκευτικής κληρονομιάς.
  • αναπτύξουν συνεργατικό πνεύμα και κουλτούρα.
  • αναπτύξουν δεξιότητες στρατηγικού σχεδιασμού στο πεδίο του θρησκευτικού τουρισμού
  • αποκτήσουν τη δυνατότητα αποτελεσματικής αξιοποίησης

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

  • Κοινωνική θεωρία και θρησκευτικός τουρισμός – Εισαγωγή στις αναλυτικές κατηγορίες του φαινομένου:  γενική εισαγωγή του μαθήματος, επιμέρους μορφές του θρησκευτικού τουρισμού και η διασύνδεσή του με τον πολιτιστικό και με άλλες μορφές τουρισμού (ειδικού ενδιαφέροντος).
  • Οι διαδρομές και οι δρόμοι προσκυνήματος ως δρόμοι ειρήνης και διαλόγου πολιτισμών και Θρησκειών: προοπτική μιας κοσμοπολιτικής προοπτικής στον τουρισμό, η πολιτιστική και η θρησκευτική κληρονομιά ως παράγοντες κοινωνικής ειρήνης και αρμονικής συνύπαρξης των λαών, εμβάθυνση στη σχέση των πολιτιστικών και θρησκευτικών αγαθών, του φυσικού περιβάλλοντος και της οικονομίας με την αειφόρο τοπική ανάπτυξη (Δρόμοι του μεταξιού, μοναστήρια, θρησκευτικά κέντρα).
  • Η δυναμική του εισερχόμενου θρησκευτικού τουρισμού: προκλήσεις και προοπτικές που παρουσιάζει ο εισερχόμενος θρησκευτικός τουρισμός στη χώρα,  δυνατότητα διαμόρφωσης ενός πλαισίου πολιτικής για την ανάδειξή της σε προορισμό θρησκευτικού τουρισμού παγκόσμιας εμβέλειας.
  • Προσκυνηματικές περιηγήσεις στις ασιατικές θρησκευτικές παραδόσεις: Διερεύνηση της θρησκευτικής εμπειρίας στους προσκυνηματικούς προορισμούς της Ινδίας. της Ασίας (Μπουτάν), πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών και διαλόγου με την Ελλάδα.
  • Το δικαίωμα στον πολιτισμό και το δικαίωμα στη λατρεία: νομικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς στη Ελλάδα, ιδιαίτερη αναφορά σε σημαντικά μνημεία θρησκευτικής κληρονομιάς και στο ιστορικό, νομικό και πολιτικό πλαίσιο της λειτουργίας τους.
  • Η προστασία  της πολιτιστικής κληρονομιάς  στη διεθνή έννομη τάξη: νομικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς στη διεθνή έννομη τάξη, παραδείγματα εμπέδωσης
  • H προστασία  της πολιτιστικής κληρονομιάς  στην ελληνική έννομη τάξη: προβληματική γύρω από την έννοια του δικαιώματος στον πολιτισμό, δικαίωμα της ελευθερίας της λατρείας στην Ελλάδα.
  • Τα μεγάλα Προσκυνήματα σε Ελλάδα και Ευρώπη: θρησκευτική, κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ιστορία σημαντικών προσκυνηματικών προορισμών στην Ευρώπη, αναζήτηση πληροφοριών και συγκρότηση του πολύπτυχου της κοινωνικής λειτουργικότητας των προσκυνημάτων μέσα από την αυτενέργεια των φοιτητών/τριών
  • Ο ρόλος των μεγάλων ευεργετών (Ι.Παπάφη, Θεαγένους Χαρίση,  Καυτατζόγλου) στην πολιτισμική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της  Θεσσαλονίκης: η μεγάλη πολιτιστική και θρησκευτική κληρονομιά των ευεργετών της Θεσσαλονίκης μέσα από την ανάδειξη κτιρίων και μνημείων με κοινωνική και θρησκευτική λειτουργία.
  • Η ανάδειξη του διεθνούς ενδιαφέροντος για τα  Συμμαχικά Κοιμητήρια-Ζέιντενλικ της οδού Λαγκαδά: αναπτυξιακή προοπτική θρησκευτικών μνημείων της Θεσσαλονίκης και συσχέτισή τους με μορφές τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος, παρουσίαση των Συμμαχικών Κοιμητηρίων και άλλων μνημείων στη Δ. Θεσσαλονίκη.
  • Case study: Η Θεσσαλονίκη ως προορισμός θρησκευτικού τουρισμού: διερεύνηση της δυναμικής του θρησκευτικού τουρισμού επιλέγοντας ως μελέτη περίπτωσης τη Θεσσαλονίκη, με ιδιαίτερη έμφαση στις προοπτικές ανάπτυξης που παρουσιάζει ο εισερχόμενος θρησκευτικός τουρισμός στην πόλη,  κοινωνικο-οικονομική και ιστορική-πολιτισμική σημασία των θρησκευτικών της μνημείων. Θα διερευνηθούν ερωτήματα, όπως: Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην καλύτερη διοργάνωση των θρησκευτικών περιηγήσεων και δυναμικότερη αξιοποίηση του θρησκευτικού τουρισμού στην πόλη; Ποια τα δυνατά σημεία (strengths) που την καθιστούν ελκυστική ως προορισμό θρησκευτικού ενδιαφέροντος και ποιες οι αδυναμίες (weaknesses) που παρουσιάζει;

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΥΛΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ανενεργό κατά το ακαδ. έτος 2022-23)

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος: 1. Σκαλτσής Παναγιώτης, Καθηγητής, Τμήμα θεολογίας, ΑΠΘ
2. Σταμούλης Χρυσόστομος, Καθηγητής, Τμήμα θεολογίας, ΑΠΘ
3. Υφαντής Παναγιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα θεολογίας, ΑΠΘ
4. Παπαγεωργίου Νίκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα θεολογίας, ΑΠΘ
5. Χατζούλη Γλυκερία, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα θεολογίας, ΑΠΘ
Συντονίστρια μαθήματος: Παπαγεωργίου Νίκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών (ανενεργό κατά το ακαδ. έτος 20201-22)
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M26
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι να μελετήσει τα υλικά και άυλα μνημεία της θρησκευτικής κληρονομιάς ώστε, να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για την πρσέλκυση του ενδιαφέροντος των τουριστών και την τουριστική ανάπτυξη. Η προσέγγιση αυτή του μαθήματος βασίζεται στην αυξανόμενη σημασία της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στην αναζήτηση του σύγχρονου τουρίστα, αλλά και το ρόλο της στην ανάπτυξη μιας περιοχής, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Το μάθημα εστιάζει περισσότερο στα μνημεία της ορθόδοξης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς αποτελεί την κυρίαρχη θρησκευτική έκφραση στο ελληνικό και στο ευρύτερα ανατολικοευρωπαϊκό περιβάλλον. Γύρω από αυτά τα μνημεία εμπλέκονται ποικίλοι παράγοντες η μελέτη των οποίων είναι απαραίτητη για τη διερεύνηση του θρησκευτικού τουρισμού: θεολογία, ιστορία, αρχαιολογία, τέχνη, λατρεία. Το συγκεκριμένο μάθημα θα δώσει τη δυνατότητα στους φοιτητές να κατανοήσουν τις βασικές διαστάσεις της θρησκευτικής κληρονομιάς ώστε να την αξιοποιήσουν με κάθε επιχειρηματικό τρόπο (οργάνωση γραφείων, οργάνωση ταξιδιού, ξενάγηση).

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

  • Πνευματικές, θεολογικές και λατρευτικές διαστάσεις της θρησκευτικής κληρονομιάς
  • Αισθητικές και ιστορικές διαστάσεις της θρησκευτικής κληρονομιάς
  • Μνημεία θρησκευτικής κληρονομιάς: λατρευτικοί χώροι, μουσεία, ιερά αντικείμενα (εικόνες, κειμήλια, κλπ)
  • Η θρησκευτική κληρονομιά στα αστικά και περιφερειακά κέντρα
  • Θρησκευτική κληρονομιά και τουριστική ανάπτυξη

Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής / τρια θα είναι σε θέση να:

  • Γνωρίζει τη σημασία της θρησκευτικής κληρονομιάς.
  • Κατανοεί τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στον τουρισμό αναψυχής και τον προσκυνηματικό ή θρησκευτικό τουρισμό
  • Κατανοεί τη θεολογική και πνευματική σημασία της θρησκευτικής κληρονομιάς.
  • Εκτιμά τον αισθητικό και λατρευτικό πλούτο της θρησκευτικής κληρονομιάς.
  • Γίνει κοινωνός του κοσμοθεωρητικού (πνευματικο-μεταφυσικό-υπαρξιακό) πλαισίου και νοήματος των προσκυνηματικών ταξιδιών   
  • Γνωρίζει σπουδαίους θρησκευτικούς προορισμούς σε όλο σχεδόν το φάσμα του χριστιανικού κόσμου.
  • Προσφέρει τρόπους καλύτερης προετοιμασίας, οργάνωσης και διεξαγωγής θρησκευτικού – προσκυνηματικού τουρισμού.
  • Ευαισθητοποιήσει γύρω από τις ιδιαιτερότητες και τις ποικίλες πτυχές του θρησκευτικού τουρισμού που αφορούν τις προθέσεις των συμμετεχόντων (ευσέβεια και περιεργεια, αναψυχή και πνευματική ωφέλεια, εκπλήρωση προσωπικών δεσμεύσεων, ταμάτων, κλπ) καθώς και τις δεσμεύσεις που επιβάλλει η ιερότητα κάθε χώρου (ενδυμασία, συμπεριφορά, σεβασμός). 
  • Αναπτύξει δεξιότητες στρατηγικού σχεδιασμού τουριστικής ανάπτυξης αξιοποιώντας τη θρησκευτική κληρονομιά.
  • Αποκτήσει τη δυνατότητα αποτελεσματικής αξιοποίησης της θρησκευτικής κληρονομιάς.
  • Αποκτήσει ικανότητες ίδρυσης, οργάνωσης και λειτουργίας τουριστικών επιχειρήσεων με θρησκευτικούς και προσκυνηματικούς στόχους.

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

  • Εισαγωγή-Η θρησκευτική κληρονομιά ως αντικείμενο τουριστικής ανάπτυξης:  Βασικές έννοιες: θρησκευτική κληρονομιά και παράδοση, άυλα και υλικά μνημεία, θρησκευτικός και προσκυνηματικός τουρισμός, τουριστική ανάπτυξη
  • Θρησκευτικές και πολιτισμικές διαστάσεις του θρησκευτικού τουρισμού: Το προσκυνηματικό και αφιερωματικό ταξίδι των πιστών ως θρησκευτικό και πολιτιστικό φαινόμενο: δόγμα, ήθη, έθιμα, τέχνη (αρχιτεκτονική, μουσική, ζωγραφική)
  • Το θεολογικό νόημα των μνημείων θρησκευτικής κληρονομιάς: θεολογική νοηματοδότηση των μνημείων θρησκευτικής κληρονομιάς, θεολογία και αισθητική των εικόνων και των εκκλησιαστικών κειμηλίων. 
  • Πνευματικές διαστάσεις του θρησκευτικού τουρισμού: Ο homo viator μεταξύ αναψυχής και άσκησης,  διαμόρφωση των προσκυνηματικών προορισμών, πνευματικές μήτρες και πολιτισμικά γεννήματα. Το πνευματικό νόημα των ταξιδιών.
  • Τα θρησκευτικά μνημεία ως αισθητοποίηση της πίστης: Ψηλαφώντας τις πατημασιές της πίστης στους δρόμους της ιστορίας. Το μνημείο ως αισθητοποίηση μιας κοσμοθεωρητικής αντίληψης. Εσωτερικές διαδρομές και κομβικές στάσεις. Παραδείγματα, νοοτροπίες και συμπεριφορές.
  • Ο θρησκευτικός τουρισμός σήμερα: Προθέσεις, δεσμεύσεις, αντιφάσεις: Ζητήματα σεβασμού της διαφορετικότητας, πολυπολιτισμικότητας, κατανόησης και ερμηνείας, εμπορευματοποίηση της πίστης, καταναλωτική βουλιμία και θρησκευτική κακογουστιά, ανθρωπογεωγραφία του θρησκευτικού προορισμού,  θέματα οργάνωσης και προετοιμασίας
  • Ειδικά θέματα ορθόδοξης λατρευτικής ζωής: ορθόδοξη λατρευτική ζωή και θρησκευτικός τουρισμός (οργάνωση και λειτουργία λατρευτικών τελετών), ορθόδοξη λατρευτική ζωή και θρησκευτικός τουρισμός (ναοδομία, εικονογραφία, υμνολογία)
  • Θρησκευτικός τουρισμός σε αστικά κέντρα: δομή και λειτουργίες της πόλης, θρησκευτικές διαστάσεις της αστικοποίησης, εξατομίκευση και πνευματική εσωτερίκευση, ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού στα αστικά κέντρα
  • Θρησκευτικός τουρισμός σε αγροτικές περιοχές: δομή και λειτουργίες της υπαίθρου χώρας, παραδοσιακές διαστάσεις της θρησκευτικότητας: φύση, κοινωνικοποίηση, οικονομία, εμπόριο. πανηγύρεις, ιεροί τόποι, αφιερώματα, τάματα
  • Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη: Βυζαντινή τέχνη (αρχιτεκτονική, αγιογραφία, ψηφιδωτά, φορητές εικόνες), προϋποθέσεις, χαρακτηριστικά γνωρίσματα και εκφραστικές δομές     
  • Ειδικές θεματικές περιηγήσεις: Μελέτες περίπτωσης: Βυζαντινή Θεσσαλονίκη – Άγιο Όρος, προοπτικές ανάπτυξης θρησκευτικού – προσκυνηματικού τουρισμού

ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος:
1.  Ευαγγέλου Ηλίας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

2.  Σκαλτσής Παναγιώτης, Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

3.  Χατζούλη Γλυκερία, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

4. Γκουτζιούδης Μόσχος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

5. Τσιρώνης Χρήστος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας,  ΑΠΘ

 

Συντονιστής μαθήματος: Ευαγγέλου Ηλίας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M27
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι να γνωρίσει στους φοιτητές δύο διαδρομές ιδιαίτερης πολιτιστικής, πνευματικής και θρησκευτικής αξίας, οι οποίες θεμελιώνονται στη ζωή και το έργο τριών προσώπων που σφράγισαν την ταυτότητα της Ευρώπης και των λαών της. Τα πρόσωπα και οι αντίστοιχες διαδρομές τους που θα μελετηθούν και θα αναπτυχθούν στην πορεία του μαθήματος αφορούν τον Απόστολο των εθνών Παύλο και τους αγίους τους φωτιστές των Σλάβων, Κύριλλο και Μεθόδιο.

Μέσα από την εξέταση των διαφόρων πτυχών του βίου τους και των διαδρομών που ακολούθησαν οι φοιτητές θα μπορέσουν να κατανοήσουν όχι μόνο την επίδραση και τη σημασία τους για τη διαμόρφωση της σύγχρονης Ευρώπης αλλά παράλληλα θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις διαδρομές αυτές με το πλούσιο πνευματικό, πολιτιστικό αλλά και εκκλησιαστικό περιεχόμενο για να τις εντάξουν στην προοπτική του προσκυνηματικού και θρησκευτικού τουρισμού με στόχο να συμβάλουν μέσα από αυτόν στην προσέγγιση των λαών και την κατανόηση των ιδιαίτερων παραδόσεων που συνθέτουν την ταυτότητα της Ευρώπης.

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

  • Βασικές γνώσεις για τη ζωή και τη δράση του Αποστόλου Παύλου και των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου
  • Οι διαδρομές πολιτιστικού, πνευματικού και εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος που χαράσσουν η ζωή και το έργο τους
  • Οι βασικοί σταθμοί των παραπάνω διαδρομών ως φορείς της κληρονομιάς του Αποστόλου Παύλου και των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου
  • Αξιοποίηση των παραπάνω διαδρομών για τις ανάγκες του θρησκευτικού και προσκυνηματικού τουρισμού
  • Αξιοποίηση των παραπάνω διαδρομών ως προτύπων για τη ανάδειξη και αξιοποίηση και άλλων προσώπων ανάλογου πολιτιστικού, πνευματικού ή εκκλησιαστικού κύρους και των ανάλογων διαδρομών που χαράσσει η δράση τους

Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές / τριες θα είναι σε θέση να:

• Να κατανοούν επαρκώς την ιστορική διαδρομή του Αποστόλου Παύλου και των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου

• Να γνωρίζουν τους βασικούς άξονες της πνευματικής και εκκλησιαστικής τους επιρροής στον κόσμο της Ευρώπης αλλά και ειδικότερα στην περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου

• Να αναγνωρίζουν και να αξιοποιούν τα υλικά που συνθέτουν την πολιτιστική, πνευματική και εκκλησιαστική τους κληρονομιά και τα οποία διαμορφώνουν την ιδιαίτερη ταυτότητα του τόπου μας

• Να διαμορφώσουν σχέδια προσκυνηματικού τουρισμού με βάση τους σταθμούς, την πορεία και την κληρονομία του Αποστόλου Παύλου και των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

  • Η προσωπικότητα, το έργο του απ. Παύλου και η αποτύπωσή του στον ευρωπαϊκό πολιτισμό: Ποιος είναι ο Παύλος, το ιεραποστολικό και συγγραφικό του έργο, η σημασία του για τον αρχέγονο χριστιανισμό, γιατί μας απασχολεί μέχρι σήμερα;
  • Οι περιοδείες του Παύλου στην Ελλάδα και τα ιστορικά στοιχεία: Οι πόλεις που επισκέφτηκε ο Παύλος, η ιστορία της συγκεκριμένης εποχής και της κάθε περιοχής, τα δεδομένα και οι υποθέσεις, ιστορία και θεολογία.
  • Οι περιοδείες του Παύλου στην Ελλάδα και τα αρχαιολογικά δεδομένα: Ο αρχαιολογικός πλούτος των συγκεκριμένων περιοχών (αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία, άγνωστες αρχαιότητες και μνημεία), οι γραπτές πηγές σε σύνδεση με τις αρχαιολογικές.
  • Οι επιστολές και η σχέση τους με τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες της Ευρώπης: Παύλειες και δευτεροπαύλειες επιστολές, οι ανεκτίμητες πληροφορίες του τρόπου ζωής των πρώτων χριστιανών, οι βασικές θεολογικές ιδέες, η συμβολή του Παύλου στη θεολογία της πρώτης Εκκλησίας.
  • Η δημιουργία τοπικών παραδόσεων σε σύνδεση με τον απ. Παύλο και η αξιολόγησή τους: η επίδραση και η σημασία του Παύλου για τις τοπικές κοινότητες, Ιστορικές και μυθικές παραδόσεις, Νέα στοιχεία και εμπλουτισμός παραδόσεων σε περιοχές που δεν επισκέφτηκε ο ίδιος, ο ρόλος των δήμων και των μητροπόλεων στην ανάδειξη τοπικών παραδόσεων.
  • Η αξιοποίηση των αρχαιοτήτων που σχετίζονται με την εποχή και τη δράση του απ. Παύλου από τον θρησκευτικό τουρισμό: αρχαιότητα και μεταγενέστερη θρησκευτική παράδοση, αξιοποίηση νέων και άγνωστων αρχαιολογικών ευρημάτων στο πλαίσιο των περιηγήσεων στα βήματα του απ. Παύλου.
  • Σταθμοί στη ζωή και το έργο των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου: Η πορεία τους από τη Θεσσαλονίκη στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στους Άραβες, στην Κριμαία, στους Χάζαρους, από την Κωνσταντινούπολη στη Βενετία, τη Μεγάλη Μοραβία, την Παννονία, τη Ρώμη και στη Γερμανία (Schwaben, Μονή Έλβάγκεν, Μονή Ράιχεναου).
  • Κέντρα της κυριλλομεθοδιανής παράδοσης και κληρονομιάς στον νοτιοσλαβικό, ανατολικό σλαβικό, ελληνικό και δυτικοευρωπαϊκό κόσμο: εστίες της κυριλλομεθοδιανής κληρονομιάς (ναοί, μοναστήρια, ακαδημαϊκά ιδρύματα, μουσειακές συλλογές, πολιτιστικοί σύλλογοι κλπ) στη Βουλγαρία, στη Σερβία, στο Κράτος της ΠΓΔΜ, στη Ρωσία και στην Ουκρανία, στη Θεσσαλονίκη, Δυτική Μακεδονία, Ιταλία, Τσεχία και Σλοβακία, Γερμανία (Schwaben, Μονή Έλβάγκεν και Μονή Ράιχεναου).
  • Η σημασία του έργου και της κληρονομιάς των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου για την πνευματική, πολιτιστική, εκκλησιαστική αλλά και την εθνική ζωή των λαών της Ευρώπης: ανάλυση της σημασίας τους για να κατανοηθεί η έκταση της απήχησής τους και της συμβολής τους στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ευρώπης.
  • Η αξιοποίηση του έργου και της προσφοράς των δύο θεσσαλονικέων αδελφών από το θρησκευτικό και προσκυνηματικό τουρισμό: δυνατότητες αξιοποίησής τους προκειμένου οι εκδρομείς που κινούνται στους άξονες που ακολουθούν τη ζωή και τη δράση τους να αντλήσουν έμπνευση από το παράδειγμά τους  και να αισθανθούν την εγγύτητα με όλους τους αποδέκτες και τους φορείς της κληρονομιάς τους.

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος: 1. Παπαγεωργίου Νίκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ

2. Τσιρώνης Χρήστος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΑΠΘ

3. Γριτζάς Γεώργιος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, ΑΠΘ

4. Δρ. Σμαράγδα Ζαγκότση, Μέλος ΣΕΠ, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Συντονιστής μαθήματος: Τσιρώνης Χρήστος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M28
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι η ανάλυση των θεμελιωδών κοινωνιολογικών εννοιών και θεωριών που σχετίζονται με τον τουρισμό και τα ταξίδια και διαμορφώνουν το πλαίσιο ερμηνείας και κατανόησης των σύγχρονων διαστάσεων του τουριστικού φαινομένου. Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά και τα κίνητρα του τουρίστα ως ιδεοτύπου επιχειρείται η κατανόηση της συμπεριφοράς του σε όλα τα στάδια του τουριστικού ταξιδιού και βάσει αυτών η κατασκευή τυπολογιών και η συσχέτιση τους με τα στάδια και τα μοντέλα τουριστικής ανάπτυξης. Οι αλλαγές που επιφέρει η τουριστική ανάπτυξη στα χαρακτηριστικά και τους παράγοντες διαμόρφωσης των κοινωνικών δομών καθώς και οι προκαλούμενες αναδιατάξεις στις παραγωγικές δραστηριότητες με κυρίαρχες αυτές που συνδέονται με την παροχή τουριστικών υπηρεσιών συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του μετασχηματισμού της κοινωνίας του τόπου υποδοχής. Ο μετασχηματισμός αυτός και οι αλλοιώσεις που επέφερε ο μαζικός τουρισμός στις τοπικές κοινωνίες, οδήγησε στην αναζήτηση εναλλακτικών μορφών ανάπτυξης που σέβονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κοινωνικού περιβάλλοντος του τόπου υποδοχής, προσφέροντας ταυτόχρονα μια αυθεντική εμπειρία συνύπαρξης τουριστών και ντόπιων. Η αναζήτηση αυθεντικών εμπειριών και η ηθική στον τουρισμό αποτελούν σύγχρονα καίρια θέματα μελέτης της κοινωνιολογίας του τουρισμού.

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

  • Βασικές έννοιες κοινωνιολογία τουρισμού
  • Ιστορικές φάσεις εμφάνισης και ανάπτυξης του τουρισμού
  • Κίνητρα ταξιδιών, παράγοντες διαμόρφωσης χαρακτηριστικών σύγχρονων τουριστών και συγκρότηση τυπολογιών
  • Στάδια τουριστικής ανάπτυξης και εμφάνιση διακριτών τύπων τουριστών
  • Πλαίσιο συνύπαρξης τουριστών-ντόπιων και παράλληλες επιρροές των δυο ομάδων
  • Οι τρόποι που η ΚΑΛΟ μπορεί να συμβάλλει στην εγκαθίδρυση και συντήρησή των κοινών ενός τόπου (φυσικών, πολιτιστικών, τεχνολογικών κλπ), τα οποία μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου τουρισμού
  • Επιρροές του τοπικού πολιτισμικού περιβάλλοντος από τον τουρισμό
  • Η δυνατότητα διάχυσης των ωφελειών σε ευρύτερα σύνολα συμβάλλοντας στην τοπική ανάπτυξη, καθώς και στη δυνατότητα μέσω του τουρισμού ανάπτυξης και άλλων κοινωνικών επιχειρήσεων σε όλους τους τομείς παραγωγής
  • Η διάσταση της ηθικής στον σύγχρονο τουρισμό
  • Ο ρόλος της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας (ΚΑΛΟ) στην ανάδειξη της συνεργασίας και του κοινωνικού κεφαλαίου ως κρίσιμων πόρων για την ανάπτυξη του τουρισμού, καθώς και στη συμπερίληψη ευάλωτων και άλλων κοινωνικών ομάδων που δεν αποτελούν τους τυπικούς οικονομικούς δρώντες

Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να:

  • γνωρίζουν την ιστορική αναδρομή και τις κομβικά σημεία στην πορεία ανάπτυξης του τουρισμού ως κοινωνικού φαινομένου
  • κατανοούν τις προσεγγίσεις της κοινωνιολογίας ως επιστήμης στο τουρισμό
  • αναγνωρίζουν τα κίνητρα των τουριστών και τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους οδηγώντας στη δημιουργία τυπολογίας τουριστών
  • διακρίνουν τα στάδια τουριστικής ανάπτυξης και τους τύπους τουριστών που εμφανίζονται σε κάθε ένα από αυτά
  • γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των ποικίλων μοντέλων τουριστικής ανάπτυξης
  • αντιλαμβάνονται την προκαλούμενη κινητικότητα και τον μετασχηματισμό που επιφέρει ο τουρισμός στις κοινωνικές, παραγωγικές, και επαγγελματικές  δομές του τόπου υποδοχής
  • αντιλαμβάνονται το ρόλο του τουρισμού στην πολιτισμική ανάπτυξη ή υπανάπτυξη του τόπου υποδοχής
  • διακρίνουν τους παράγοντες που διαμορφώνουν το πλαίσιο επικοινωνίας τουριστών -ντόπιων και να ερμηνεύουν την συμπεριφορά της κάθε ομάδας
  • κατανοούν τις διαφορετικές προσεγγίσεις της ΚΑΛΟ και των κοινών που προσδιορίζουν εναλλακτικές προσεγγίσεις της χωρικής ανάπτυξης
  • αντιλαμβάνονται τις έννοιες και τις διαστάσεις των όρων ‘υπεύθυνος τουρίστας’ και ‘ηθική’ ανάπτυξη του τουρισμού
  • γνωρίσουν ορθολογικές πρακτικές τουριστών και επιχειρηματιών που συμβάλλουν στην επίτευξη ‘ηθικής’ τουριστικής ανάπτυξης
  • επιχειρούν κοινωνικά και με σεβασμό προς το περιβάλλον

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

  • Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία του Τουρισμού: Ανάλυση των σχολών της κοινωνιολογικής σκέψης και των βασικών εννοιών που διαμόρφωσαν το θεωρητικό πλαίσιο μελέτης και ερμηνείας του τουρισμού ως κοινωνικού φαινομένου.
  • Ιστορική αναδρομή της εμφάνισης του τουρισμού: Μελέτη της εμφάνισης και της πορείας εξέλιξης του τουρισμού στο πέρασμα των αιώνων. Από τα πρώτα ταξίδια των περιηγητών μέχρι τις σύγχρονες μορφές του μαζικού τουρισμού, του εναλλακτικού τουρισμού και του virtual tourism.
  • Το άτομο ως τουρίστας: κίνητρα ταξιδιού και παράγοντες διαμόρφωσης της συμπεριφοράς του: Ανάλυση των κοινωνικών, δημογραφικών, ψυχολογικών και θεσμικών παραγόντων που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορική δράση των τουριστών. Διερεύνηση των κινήτρων υλοποίησης των ταξιδιών και διασύνδεση τους με τα χαρακτηριστικά των τουριστών.
  • Στάδια τουριστικής ανάπτυξης και τυπολογίες τουριστών: Συγκρότηση διακριτών τύπων τουριστών ως προς τα οργανωτικά χαρακτηριστικά του ταξιδιού, τις καταναλωτικές πρακτικές και τη συμπεριφορά και συσχέτιση τους με τα στάδια τουριστικής ανάπτυξης ενός προορισμού βάση του μοντέλου του κύκλου ζωής του Butler.
  • Τουρίστες και ντόπιοι: Αρχές επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης: Ανάλυση των κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και άλλων παραγόντων που συγκροτούν το πλαίσιο της συνάντησης τουριστών – ντόπιων, αλληλόδραση μεταξύ των δυο ομάδων και οι αλλαγές που επέρχονται στην κοινωνία υποδοχής,  ζητήματα κοινωνικής αλληλεπίδρασης στα τουριστικά κέντρα (Υποδοχή- επικοινωνία- φιλοξενία, Δεοντολογία – αρχές φιλοξενίας).
  • Επιδράσεις του τουρισμού στις κοινωνικές και παραγωγικές δομές.: Μελέτη της ανάπτυξης του τουρισμού και των επιρροών που φέρει άμεσα ή έμμεσα στις κοινωνικές και παραγωγικές δομές της τοπικής κοινωνίας.
  • Κοινωνικής και επαγγελματική κινητικότητα στον τουρισμό: ενδογενεακή και διαγενεακή κινητικότητα  στον τόπο υποδοχής ως απόρροια της ανάπτυξης του τουρισμού.
  • Ποικίλες οικονομίες, κοινά και τουρισμός: επόπτευση της τουριστικής δραστηριότητας μέσα από την προσέγγιση των ποικίλων οικονομιών, σχέση των κοινών με τον τουρισμό
  • Tουριστική ανάπτυξη στη βάση των κοινών και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας: Προσεγγίσεις της ΚΑΛΟ, οικονομίες της κοινότητας και σχεδιασμός τουριστικών δραστηριοτήτων
  • Έννοια του ‘υπεύθυνου τουρίστα’ και της ‘ηθικής’ στο σύγχρονο τουρισμό:  Εννοιολογική αποσαφήνιση των όρων και της σημασίας τους στην ανάπτυξη του σύγχρονου τουρισμού ως κοινωνικού φαινομένου, στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον ‘υπεύθυνο’ τουρίστα, διαστάσεις της ηθικής στο πλαίσιο της τουριστικής ανάπτυξης.
  • Case studies/ Ανάπτυξη μοντέλων στρατηγικού σχεδιασμού: Παρουσίαση ενός επιχειρησιακού σχεδίου, χαρακτηριστικά, δομή και συγκρότηση επιχειρηματικής πρότασης που βασίζεται στο σεβασμό του φυσικού περιβάλλοντος, τις αρχές της ΚΑΛΟ και της τοπικής πολιτιστικής φυσιογνωμίας.

ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ (ανενεργό κατά το ακαδ. έτος 2022-23)

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος:
Συντονίστρια μαθήματος:
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών (ανενεργό κατά το ακαδ. έτος 2021-22
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M29
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΗ

Πρόγραμμα Σπουδών/Ειδίκευση: Δ.Π.Μ.Σ. «Τουρισμός και τοπική ανάπτυξη» / 3η Ειδίκευση. Πολιτιστικός – Θρησκευτικός Τουρισμός
Διδακτική ομάδα του μαθήματος:
1.Παπαδοπούλου Ελένη, Καθηγήτρια, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης,  ΑΠΘ

2.Κουνδουράς Στέφανος, Καθηγητής  Τμήμα Γεωπονίας, ΑΠΘ

3. Δρ. Βλάχου Χαρίτα, PhD Agricultural Economics, ΑΠΘ

 

Συντονίστρια μαθήματος: Παπαδοπούλου Ελένη, Καθηγήτρια, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης,  ΑΠΘ
Περίοδος Διδασκαλίας: Β’ εξάμηνο σπουδών
Τύπος μαθήματος: Επιλογής Υποχρεωτικό
Κωδικός μαθήματος: Β3-M30
Πιστωτικές Μονάδες ECTS: έξι (6)

Σκοπός του μαθήματος
Το μάθημα “Τουρισμός Γαστρονομίας & Αγροδιατροφή” έχει βασικό σκοπό την εξοικείωση των φοιτητών με θεωρητικές γνώσεις και εμπειρική εφαρμογή όλων των διαστάσεων του τουρισμού γαστρονομίας και της αγροδιατροφής. Μέσα από τις ενότητες που θα αναπτυχθούν οι φοιτητές θα γνωρίζουν εννοιολογικές προσεγγίσεις, διεθνείς ορολογίες, θεωρητικά μοντέλα του τουρισμού γαστρονομίας, θα αναγνωρίζουν ευκαιρίες και τρόπους ανάδειξης των τοπικών προϊόντων αγροδιατροφής αλλά και της γαστρονομίας, καθώς και θα είναι σε θέση να σχεδιάζουν, οργανώνουν και συνθέτουν πολυθεματικές σχετικές δράσεις. Η βιωματική εμπειρία των φοιτητών με αυτές τις ειδικές μορφές τουρισμού, τόσο από την πλευρά του τουρίστα, όσο και του διοργανωτή, θα τους δώσει μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση του αντικειμένου που επέλεξαν να παρακολουθήσουν.

Ενδεικτικό περιεχόμενο μαθήματος

  • Εννοιολογικές Προσεγγίσεις και διαφοροποιήσεις Τουρισμού Γαστρονομίας (Gastronomy Tourism, Culinary Tourism), Τουρισμού Τροφίμων (Food Tourism)
  • Τα χαρακτηριστικά του Τουρισμού Γαστρονομίας
  • Η Γαστρονομία στην Ελλάδα και την Ευρώπη
  • Το προφίλ των τουριστών γαστρονομίας
  • Το φαγητό και η γαστρονομία ως στοιχεία στρατηγικής τοπικής καινοτομίας
  • Οφέλη και μειονεκτήματα του τουρισμού γαστρονομίας
  • Παραδείγματα σχεδίων προώθησης τουρισμού γαστρονομίας (Το Ελληνικό Πρωϊνό, Μακεδονική Κουζίνα, κλπ.)
  • Η έντυπη & Διαδικτυακή προώθηση της Γαστρονομίας (Food write, food journalism, blogging, web pages, περιοδικά γαστρονομίας, κριτικές εστιατορίων, κλπ.)
  • Η γαστρονομία ως οδηγός branding προορισμού
  • Η αλυσίδα αξίας του τουρισμού γαστρονομίας
  • Η αγροδιατροφή και ο τουρισμός
  • Η αγροδιατροφή στην “Έξυπνη Εξειδίκευση”
  • Σύνταξη στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδίου για την ανάπτυξη θεματικού τουρισμού (γαστρονομικού)

Μέθοδοι Διδασκαλίας

Η διδασκαλία του μαθήματος περιλαμβάνει επιστημονικές εισηγήσεις-διαλέξεις με τη χρήση βιβλιογραφίας, μελέτης περιπτώσεων, παραδειγμάτων, στατιστικών στοιχείων, video κλπ.  Ακόμη θα πραγματοποιηθούν επισκέψεις εμπλεκόμενων (φορέων, επιχειρη-ματιών κλπ.) με τη γαστρονομία και τη αγροδιατροφή, προκειμένου να παρουσιάσουν διάφορα projects που πραγματοποιούνται σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο. Η διδασκαλία του μαθήματος θα ολοκληρωθεί με βιωματικές εκπαιδευτικές επισκέψεις, ενώ παράλ-ληλα οι φοιτητές θα επιχειρήσουν να αναπτύξουν και δικά τους σύντομα projects γα-στρονομικού ενδιαφέροντος μέσω ατομικών ή ομαδικών εργασιών.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Η ολοκλήρωση των ενοτήτων του μαθήματος θα δώσει τη δυνατότητα στους φοιτη-τές/φοιτήτριες να είναι σε θέση να ορίζουν τον τουρισμό γαστρονομίας και τον τουρι-σμό που συνδέεται με την αγροδιατροφή, να αναγνωρίζουν τις διάφορες κουζίνες, αλ-λά και τους περιορισμούς λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων που τις διαμορφώνουν. Πιο συγκεκριμένα, είναι σημαντικό οι φοιτητές/φοιτήτριες να νιώθουν εξοικειωμένοι, μέσω των γνώσεων που απέκτησαν και των εμπειριών που βίωσαν, με:

1. Την έννοια του τουρισμού γαστρονομίας και αγροδιατροφής, καθώς και τα χαρα-κτηριστικά τους στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου ειδικού τουριστικού προϊόντος

2. Τις τάσεις του τουρισμού γαστρονομίας και της αγροδιατροφής που επικρατούν στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και παγκοσμίως

3. Τη γαστρονομική προσφορά και το προφίλ των τουριστών γαστρονομίας που την αναζητούν

4. Το marketing τουρισμού γαστρονομίας και αγροδιατροφής

5. Τη σχέση που υπάρχει μεταξύ branding προορισμού και γαστρονομίας ή/και αγρο-διατροφής

6. Τους τρόπους που συνδέετε ο τουρισμός γαστρονομίας και η αγροδιατροφή με την τοπική ανάπτυξη

7. Τη δυνατότητα οργάνωσης ενός event γαστρονομικού ενδιαφέροντος για την προ-σέλκυση τουριστών

8. Τα στάδια εκπόνησης ενός στρατηγικού  και επιχειρησιακού σχεδίου για την ανάπτυ-ξη τουρισμού γαστρονομίας

Αναλυτικό πρόγραμμα μαθήματος

  • Εισαγωγή: Ορισμοί και εννοιολογικές προσεγγίσεις γαστρονομίας, αγροδιατροφής και τουρισμού, η Γαστρονομία στο παρελθόν και σήμερα στην Ελλάδα, ελληνική και διεθνής κουζίνα, μορφές και είδη αγροδιατροφής (ελιά, λάδι, τυροκομικά, μέλι, κλπ.)
  • Γαστρονομία και Τουρισμός:  ταυτότητα του τουρισμού γαστρονομίας, έννοιες τουρισμού γαστρονομίας (culinary, gastronomy, food, “slow food”), γαστρονομικοί πόροι, ωφέλειες και προβλήματα τουρισμού γαστρονομίας, στρατηγική προσέγγιση τουρισμού γαστρονομίας στο ευρωπαϊκό πλαίσιο
  • Το προφίλ των τουριστών Γαστρονομίας: συμπεριφορά καταναλωτή γαστρονομίας, δημογραφικά & κοινωνικά χαρακτηριστικά, κίνητρα τουριστών γαστρονομίας, γαστρονομικές εμπειρίες και ανάγκες, επιθυμίες τουριστών, τυπολογίες τουριστών γαστρονομίας, foodies
  • Marketing  Τουρισμού Γαστρονομίας: έντυπη & διαδικτυακή προβολή γαστρονομίας. food writing, food journalism & journalist, γαστρονομική δημοσιογραφία σε εφημερίδες και περιοδικά, ταξινόμηση ιστοσελίδες και ιστολόγια φαγητού: θεματικές σελίδες γαστρονομίας, συνταγών μαγειρικής, διατροφής, μεικτών ιστοσελίδων ταξιδιών γαστρονομίας, σελίδες διάσημων chef – δημοσιογράφων γαστρονομίας, ιστοσελίδες food bloggers , γαστρονομικός λόγος: τα κειμενικά είδη, συνταγές μαγειρικής, κριτική εστιατορίων, γαστρονομική ειδησεογραφία: σύντομες ειδήσεις, ρεπορτάζ, αφιερώματα, στήλες γαστρονομικών συμβουλών. Η γαστρονομία ως στοιχείο προβολής τουριστικών προορισμών, εννοιολογική προσέγγιση και είδη τουριστικού προορισμού, κριτήρια επιλογής τουριστικών προορισμών, ανάλυση κύκλου ζωής τουριστικού προορισμού, Place Marketing, Place Branding, Brand Image, Τάσεις Place Branding, Γαστρονομία & Place Branding, Nation branding, δημόσια διπλωματία και γαστρονομία
  • Events-Στρατηγικό εργαλείο Marketing Τουρισμού Γαστρονομίας: ορισμός και εννοιολογικές διακρίσεις των events (mega, hallmark, major), οργάνωση event (παράμετροι οργάνωσης, χρονοδιάγραμμα, μοντέλο ηγεσίας), ρόλος των φεστιβάλ γαστρονομίας (στάση, κίνητρα & ικανοποίηση), σύγχρονα φεστιβάλ γαστρονομίας, εκθέσεις τροφίμων και ποτών
  • Μελέτες Περίπτωσης: “Ελληνικό Πρωινό” στα ξενοδοχεία, “Μακεδονική Κουζίνα”- Brand Κεντρικής Μακεδονίας,
  • Τουρισμός Γαστρονομίας & Τοπική Ανάπτυξη: τοπικά τρόφιμα, γαστρονομία, τόπος και αυθεντικότητα, αλυσίδα αξίας του τουρισμού γαστρονομίας, τοπικά δίκτυα τουρισμού γαστρονομίας και clusters
  • Αγροδιατροφή & Τοπική Ανάπτυξη: πολιτική της ΕΕ για την αγροδιατροφή, χρηματοδοτικά εργαλεία και υποστήριξη της αγροδιατροφής, έξυπνη εξειδίκευση – έννοιες και στοιχεία, η αγροδιατροφή ως προτεραιότητα στην έξυπνη εξειδίκευση
  • Στρατηγική Φορέων για τον Τουρισμό Γαστρονομίας και την Αγροδιατροφή: γαστρονομία στο μάρκετινγκ του ελληνικού τουρισμού, αγροδιατροφή-βιομηχανία-τουρισμός, αγροδιατροφικές συμπράξεις.
  • Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Σχέδιο Τουρισμού Γαστρονομίας: περιγραφή του γενικού τουριστικού προφίλ, SWOT analysis, όραμα, στρατηγικοί στόχοι, άξονες παρέμβασης, επιχειρησιακός σχεδιασμός, δράσεις